Η επέτειος για τον ένα χρόνο από την τραγική δολοφονία του Ζακ Κωστόπουλου έρχεται σε μία δύσκολη συγκυρία. Δικαιοσύνη δεν έχει αποδοθεί για τη Ζάκι· οι δολοφόνοι της κυκλοφορούν ελεύθεροι. H λογική των νοικοκυραίων που τη σκότωσαν, ότι η ατομική ιδιοκτησία είναι η μόνη ιερή αυταξία που πρέπει δήθεν να την υπερασπιζόμαστε ακόμη και πατώντας κυριολεκτικά επί των πτωμάτων των αδυνάμων, φαίνεται να επικρατεί αυτή τη στιγμή, όταν η κυβέρνηση της Νέας Δημοκρατίας εγκαινιάζει θεαματικά τη θητεία της με επιχειρήσεις σύλληψης προσφύγων και μεταναστών στο κέντρο της Αθήνας.

Από την άλλη, η νεκρή Ζάκι είναι περισσότερο από ποτέ παρούσα στις συνειδήσεις. Η μνήμη της συγκροτεί πολλές και διαφορετικές συλλογικότητες, η θυσία της αποτελεί πηγή έμπνευσης για πολιτικούς αγώνες. Η Ζάκι ήταν ο γενναίος αδύναμος άνθρωπος. Έχοντας υποστεί βία ως ανήκουσα στη ΛΟΑΤΚΙ κοινότητα, φέροντας το στίγμα της οροθετικής, δεχόμενη ακόμη και στερεοτυπικές κατηγορίες που δεν ίσχυαν στην πραγματικότητα από ό,τι φάνηκε, είχε τη γενναιότητα, την queer «ανδρεία» να κοιτάζει τους συνανθρώπους στα μάτια και να τους φέρνει ενώπιον των εαυτών τους, των αντιφάσεων, των υποκρισιών, των ευθυνών, των απωθημένων δυνατοτήτων τους. Γύρω από τη μνήμη της Ζάκι σήμερα αρθρώνεται ο αναστοχασμός της ελληνικής κοινωνίας. Η Ζάκι δεν είναι ένας νεκρός που συνεχίζουν οι ζωντανοί να τον θάβουν με απολιθωματικές νεκρολογίες. Είναι ένα βλέμμα νεκρού που ζωντανεύει μέσα από την κατάδειξη της νεκρότητας των ζώντων. Είναι μια επίμονη απαίτηση για ένα διαφορετικό μέλλον.

Όντας ένα μεταιχμιακό υποκείμενο, ανήκον στη ΛΟΑΤΚΙ κοινότητα, ο Ζακ βρέθηκε παγιδευμένος μέσα στο κατάστημα της οδού Γλαδστώνος, με τον ιδιοκτήτη να τον εγκλωβίζει απ’ έξω μέσα στην ιδιοκτησία του. Υπήρξε ένα εύκολο θύμα για να ξυλοδαρθεί έως θανάτου, φέρνοντας ενώπιον των ευθυνών τους περαστικούς οι οποίοι βιντεοσκοπούσαν χωρίς να παρεμβαίνουν αποτελεσματικά. Η βιντεοσκόπηση ήταν βέβαια πολύτιμη γιατί μόνο χάρη σε αυτή, δεν κουκουλώθηκε το τι συνέβη με βολικά ψέματα, κάτι που μας θυμίζει τη σημασία της «υπόβλεψης» [sousveillance], της επίβλεψης από τα κάτω. Ήταν όμως μια επιτυχία στο γνωσιολογικό επίπεδο που συνέβη παράλληλα με την αποτυχία να σωθεί ο Ζακ στην πραγματικότητα. Πέρα από τους συγκεκριμένους περαστικούς στο συμβάν ο Ζακ αποτείνει τη διερώτηση της ευθύνης σε όλους μας, και σε αυτούς που έχουμε επιζήσει ένα χρόνο μετά.

Η επέτειος έρχεται σε μια στιγμή που μια νέα κυβέρνηση προσκαλεί τους πολίτες να συγκροτούνται ως πολιτικά υποκείμενα μέσα από την καταδίωξη των αδυνάμων. Επέλεξε να εγκαινιάσει τη θητεία της με θεαματικές επιχειρήσεις στο κέντρο της πόλης, όπου οι πρόσφυγες και μετανάστες, μεταιχμιακά υποκείμενα και αυτοί, όπως ο Ζακ, συλλαμβάνονται για να αισθανθούν οι «νοικοκυραίοι» ότι «κάτι γίνεται», ότι η κυβέρνηση «έχει σηκώσει τα μανίκια για δουλειά». Οι πόρτες των κτηρίων όπου διέμεναν πρόσφυγες και μετανάστες χτίζονται, προκειμένου να μην υπάρχουν πια ανοίγματα, ρευστές ταυτότητες, να «ανακαταλάβουν» οι νοικοκυραίοι τα υποτιθέμενα «άβατα», την ίδια στιγμή που πραγματικά «άβατα» θα δημιουργούνται από τους πλούσιους στους αιγιαλούς και σε άλλα προνομιακά σημεία προς ιδιωτικοποίηση.

Την ίδια στιγμή η κληροδοσία της Ζάκι είναι εκκρεμής και διανοίγεται σε πολλούς κληρονόμους. Προκαλεί ένα πένθος ανάκατο με γόνιμη οργή, μια αίσθηση ότι ενώ πενθούμε, δακρύζουμε, θυμόμαστε, ταυτόχρονα πρέπει να είμαστε εκεί, να είμαστε παρούσες στον δημόσιο χώρο. Είναι μια περίπτωση όπου ανατρεπτική επανάσταση είναι κυρίως η επιμονή, η κατάληψη συμβολικού και πραγματικού χώρου, η ανάγκη να συνδυάζεται η ατομική και συλλογική εσωτερικότητα του πένθους με τη δημοσιότητα του αιτήματος για μεταμόρφωση των κοινωνιών. Είναι μια κληρονομιά που ανήκει κατ’ εξοχήν στη ΛΟΑΤΚΙ κοινότητα, όμως δι’ αυτής και σε όλους τους πολίτες που τολμούν χάρη στην επιμονή της Ζάκι να ονειρεύονται μια άλλη κοινωνία.

Στο ΜέΡΑ25 θεωρούμε ότι η κληρονομιά της Ζάκι είναι και μια κληρονομιά δημοκρατίας. Το ήθος της Ζάκι ήταν αυτό του γενναίου αδύναμου, που έθετε διερωτήσεις με την επιμονή της. Μας εμπνέει στον αγώνα για μια κοινωνία δημοκρατικής συνύπαρξης, όπου δεν θα χρειάζονται πια άλλοι μάρτυρες. Μας εμπνέει για κάθε δημοκρατικό αγώνα, όπως και ο Παύλος Φύσσας, την έκτη επέτειο της δολοφονίας του οποίου τιμήσαμε λίγες μέρες πριν. Αυτό που χρειαζόμαστε σήμερα για μια δημοκρατική μεταμόρφωση των κοινωνιών, που να επιτρέπει τη συνύπαρξη, παρουσία και παρρησία όλων, είναι η πολιτική πνευματικότητα που είχε ο Ζακ Κωστόπουλος: Η συνύπαρξη του πένθους για τα τραύματα και τις απώλειες, -και η απώλεια της δημοκρατίας που συμβαίνει σήμερα είναι κατ’ εξοχήν ένα συλλογικό μας τραύμα και απώλεια-, με μια επιμονή να είμαστε εκεί, να είμαστε παρούσες και παρόντες, να μην υποχωρούμε, να διεκδικούμε μια έννοια δημοκρατίας πιο πολιτικά ευρύχωρη από την απλή υπεράσπιση του δικαιώματος ιδιοκτησίας των νοικοκυραίων ως εσχάτης αυταξίας, μια έννοια δημοκρατίας που να χωράει τους ρευστούς, τους μεταιχμιακούς ανθρώπους και να βασίζεται στη συνύπαρξη και τη φωνή όλων μας.

Θέλεις να μαθαίνεις για τις δράσεις του ΜεΡΑ25; Γράψου εδώ.