Στο 104ο επεισόδιο του podcast «Cleaning Up» με τίτλο «Ενέργεια, Αγορές και Αγορές Ενέργειας» ο Γραμματέας του ΜέΡΑ25 και συνιδρυτής του DiEM25 και της Προοδευτικής Διεθνούς Γιάνης Βαρουφάκης είχε μια πολύ παραγωγική αντιπαράθεση με τον οικοδεσπότη Mïchael Liebreich για το κατά πόσο η αγορά ενέργειας πρέπει να «ανατιναχθεί» όπως ισχυρίζεται και σε σχετικό του άρθρο ο Γιάνης Βαρουφάκης ή να αλλάξει, όπως υποστηρίζει ο Mïchael Liebreich.

Η συζήτηση ξεκίνησε με αφορμή το άρθρο του Γραμματέα του ΜέΡΑ25 στο Project Syndicate με τίτλο «Ώρα να ανατινάξουμε τις αγορές ηλεκτρικής ενέργειας» και τον Γιάνη Βαρουφάκη να δηλώνει πως «Η ενέργεια είναι ένα φυσικό μονοπώλιο. Ένα μόνο καλώδιο ηλεκτρικού ρεύματος εισέρχεται στα σπίτια ή στις επιχειρήσεις μας. Οι κυβερνήσεις αποφάσισαν να προσομοιώσουν μια ανταγωνιστική αγορά για να αντικαταστήσουν τις δημόσιες επιχειρήσεις κοινής ωφελείας που παράγουν και διανέμουν ηλεκτρική ενέργεια. Κατόπιν το κράτος καλείται να παρέμβει και να φρενάρει αυτό το μονοπώλιο.» Και ο παραλογισμός αυτής της επιλογής γίνεται φανερός στη διάρκεια κρίσεων, όπως αυτή που βιώνουμε.

Στην ερώτηση «Πώς διορθώνουμε τη δομή των αγορών ενέργειας;» και κατά πόσο η λύση είναι να «ανατινάξουμε» στον αέρα αυτές τις αγορές ηλεκτρικής ενέργειας, ο Γραμματέας του ΜέΡΑ25 δήλωσε πως η απάντηση είναι η εθνικοποίησή τους. Σήμερα, μόνο ένα καύσιμο – στην προκειμένη περίπτωση το φυσικό αέριο – αυξάνει την τιμή της ηλεκτρικής ενέργειας, παρόλο που υπάρχουν άλλες φθηνές πηγές παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας. Αναφέρθηκε στην περίπτωση του Ηνωμένου Βασιλείου ή και της Δανίας που έχουν εγκαταστήσει πολλές διαφορετικές ανανεώσιμες πηγές παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας, αλλά παρόλα αυτά έχουν πολύ υψηλές τιμές, εξηγώντας πως ουσιαστικά το οριακό κόστος είναι που οδηγεί στις υψηλότερες τιμές, και αυτό προκύπτει από το φυσικό αέριο. Τι σημαίνει κοστολόγηση οριακού κόστους; Ο Γιάνης Βαρουφάκης απάντησε «Για παράδειγμα, εάν το 99% της ηλεκτρικής ενέργειας παραγόταν από δωρεάν ενέργεια και μόνο το 1% από πανάκριβο υγροποιημένο φυσικό αέριο, όλο το παραγόμενο προϊόν θα κοστολογηθεί βάσει του αερίου του 1%. Οι κυβερνήσεις στηρίζουν τους ιδιώτες που αισχροκερδούν από αυτό το μονοπώλιο.»

«Υπάρχουν άλλοι τρόποι αναδιάρθρωσης των αγορών, όπως ο διαχωρισμός της αγοράς σε ανανεώσιμες πηγές ενέργειας με μηδενικό κόστος και σε φυσικό αέριο ή η εθνικοποίηση που προτείνετε εσείς είναι μονόδρομος;» ήταν η επόμενη ερώτηση του οικοδεσπότη με τον Γραμματέα του Γιάνη Βαρουφάκη να απαντά πως η πρόταση του Mïchael Liebreich είναι ταυτόσημη με τη δική του καθώς ουσιαστικά συνεπάγεται πλαφόν στην τιμή χονδρικής ανά μονάδα παραγόμενης ενέργειας αναλογικά με το μέσο κόστος κάθε μονάδας παραγωγής πλέον ενός περιθωρίου κέρδους πχ 5%. Αυτό είναι μια λύση που θα ρύθμιζε προσωρινά την κατάσταση δεδομένου πως το πρόβλημα είναι αυτή καθαυτή η προσομοίωση αγοράς ενέργειας που δημιούργησε το κράτος.

Η απάντηση του Γιάνη Βαρουφάκη πυροδότησε την επόμενη ερώτηση «Υπό αυτή την έννοια πρέπει να εθνικοποιήσουμε και το διαδίκτυο επειδή μπαίνει μόνο μία ίνα στο σπίτι σας; Μόνο μία πλατφόρμα υπάρχει και εδώ. Γιατί εθνικοποίηση και όχι ρύθμιση;» Ο Γιάνης Βαρουφάκης διευκρίνισε «Το Διαδίκτυο είναι μια άλλη ιστορία. Είναι πολύ πιο απλό καθώς υπάρχουν οι οπτικές ίνες (λεπτότεροι σωλήνες, ασύρματες συνδέσεις κ.λπ.). Ο ηλεκτρισμός είναι σαν το νερό. Οι εταιρείες κερδίζουν επενδύοντας σε αυτό προσποιούμενες ότι υπάρχει ανταγωνιστική αγορά.» Ακολούθως, στην ερώτηση «Το να ανατινάξουμε την αγορά ηλεκτρικής ενέργειας, περιλαμβάνει και την πλευρά της παραγωγής; Θα θέλατε το κράτος να κατέχει όλη τη διαδικασία παραγωγής, μεταφοράς κλπ της ενέργειας;» ο Γιάνης Βαρουφάκης απάντησε «Ακριβώς. Τώρα έχουμε ένα επείγον και χρονικά άμεσο έργο μπροστά μας που είναι η αξιοποίηση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας. Μια μετάβαση σε ένα διαφορετικό είδος δικτύου. Πρέπει να απομακρυνθούμε από τη λογική των οικονομιών κλίμακας που βασίζονται σε εργοστασιακές εγκαταστάσεις, και να κατευθυνθούμε στη λογική των μικρών αποκεντρωμένων δικτύων παραγωγής πράσινης ηλεκτρικής ενέργειας (αιολική, ηλιακή, αντλίες θερμότητας) που να ανήκουν στις κοινότητες. Στην αγορά σήμερα επικρατούν μερικές μεγάλες εταιρείες που αν και βγάζουν τεράστια κέρδη βρίσκονται σε κατάσταση μόνιμης πτώχευσης καθώς τα κέρδη τους δεν επανεπενδύονται και καταλήγουν να δανείζονται καθώς στρέφονται σε παράγωγα, κι όλα αυτά για να σταθεροποιούν μακροπρόθεσμα τις τιμές ηλεκτρικής ενέργειας.»

Αναφορικά με τη λογική των εταιρειών κοινοτικής κλίμακας την οποία δεν κατανοεί ο οικοδεσπότης του podcast αναφέροντας πως, για παράδειγμα στο διαδίκτυο υπάρχουν μεγάλες εταιρείες που δημιουργήθηκαν από χιλιάδες μικρές ανεξάρτητες ιδιωτικές, ο Γιάνης Βαρουφάκης τονίζει πως είναι θέμα ιδεολογικής προσέγγισης. «Το διαδίκτυο ήταν δημιούργημα ενός συνδυασμού κρατικής και ιδιωτικής επένδυσης. Στην αρχή δεν χρειαζόταν να πληρώνουμε τίποτα για αυτό. Και μετά μπήκαν οι μεγάλοι παίκτες. Η δική μας πρόταση είναι ένα δημόσιο δίκτυο στο οποίο οι μικρές ιδιωτικές εταιρείες θα μπορούσαν να βασιστούν και να δοκιμάσουν τη δική τους τεχνογνωσία.»
Ποιος αποφασίζει για τις τιμές της ενέργειας; «Υπάρχουν δύο τρόποι να ελέγχου ενός ολιγοπωλιακού μοντέλου. Είτε θέτοντας ένα πλαφόν τιμής είτε κρατικοποιώντας μια εταιρεία που παράγει ηλεκτρική ενέργεια, ώστε να χαμηλώσουν οι τιμές και να αναγκαστούν και οι άλλοι παίκτες να ακολουθήσουν αυτή τη μείωση.» Γιατί να ασκεί τον έλεγχο το κράτος; Γιατί στην πραγματικότητα δεν μπορεί να μπει ανώτατο όριο στις ιδιωτικές εταιρείες.

Στον ισχυρισμό ότι «Τα μικρά κοινοτικά δίκτυα και οι κρατικές εταιρείες σημαίνουν περισσότερους δημόσιους υπαλλήλους και αυτό το κόστος πέφτει στους καταναλωτές» ο Γραμματέας του ΜέΡΑ25 απάντησε πως οι ιδιωτικές εταιρείες με τα πολύ υψηλά αμειβόμενα στελέχη με τα ιδιωτικά αεροπλάνα και την πολυτελή ζωή κοστίζουν πολύ περισσότερο έτσι όπως είναι η αγορά σήμερα.

Ο Mïchael Liebreich θιασώτης του ιδιωτικού τομέα υποστήριξε πως η καινοτομία επιτυγχάνεται μόνο από ιδιώτες καθώς το κράτος δεν μπορεί να υποστηρίξει τέτοιες ενέργειες, με τον Γιάνη Βαρουφάκη να δηλώνει κατηγορηματικά πως «Όποιο σύστημα κι αν έχουμε, πρέπει να αφήνει χώρο για εφευρέτες και καινοτομία. Τελικά όλα καταλήγουν στην ιδεολογία.» διευκρινίζοντας πως ένα κεντρικά σχεδιασμένο σύστημα που θα αξιοποιεί τις σύγχρονες τεχνολογίες είναι πολύ καλύτερο από την οποιαδήποτε αγορά που είναι πολύ πιο ασταθής.
Ολοκληρώνοντας ο Mïchael Liebreich επανέλαβε την αρχική ερώτηση στον Γραμματέα του ΜέΡΑ25, δηλαδή αν πρέπει να τροποποιήσουμε ή τελικά να διαλύσουμε και να ξαναχτίσουμε το σύστημα που έχουμε. «Η Μάργκαρετ Θάτσερ ήταν κατά κάποιο τρόπο επαναστάτρια καθώς διέλυσε ό,τι υπήρχε και τώρα, εγώ ισχυρίζομαι ότι αυτό το σύστημα που δημιουργήθηκε διαλύεται! Το κράτος αποτελείται από ένα σωρό γραφειοκράτες και από πολιτικούς που δεν μπορούν να ρυθμίσουν τις καταστάσεις καθώς ενεργούν σταθερά και μόνο υπέρ των ολιγαρχών.»

Τέλος μίλησαν και για το ΜέΡΑ25, την ενεργειακή κρίση στην Ελλάδα και την προοπτική να υπάρξει ένα DiEM25 στο Ηνωμένο Βασίλειο. Ο Γιάνης Βαρουφάκης αναφέρθηκε στην Ελλάδα και στους πέντε ολιγάρχες που παράγουν και κατέχουν τις εταιρείες ηλεκτρικής ενέργειας και ταυτόχρονα κατέχουν τα περισσότερα ΜΜΕ. «Κάτι ανάλογο ισχύει και στην Ευρώπη αλλά όχι στην κλίμακα που ισχύει στην Ελλάδα.» δήλωσε χαρακτηριστικά. Όσο για το μέλλον του DiEM25; «Σαφώς και με νοιάζει μήπως αποτύχουμε, αλλά πρωτίστως πρέπει να παλέψουμε ώστε να έχουμε μια κοινή πανευρωπαϊκή, διεθνιστική πολιτική σε βασικά θέματα και αυτό οφείλουμε να παλέψουμε ώστε αυτό να επιτευχθεί σε όλη την Ευρώπη. Είναι η τελευταία ευκαιρία για τη δημοκρατία. Με προβληματίζει αν θα πετύχει, αλλά σε καμιά περίπτωση αυτός ο προβληματισμός δεν είναι ανάχωμα στην προσπάθειά μας». Με δεδομένο πως στις 12 Νοεμβρίου παρουσιάζεται ο ιταλικός βραχίονας του DiEM25 ετέθη η ερώτηση προοπτικής δημιουργίας ενός αγγλικού DiEM25; «Έχουμε περίπου 10 χιλιάδες μέλη στο Ηνωμένο Βασίλειο και συνεργαζόμαστε με τους προοδευτικούς στη χώρα σας. Δική μας ήταν η εκστρατεία που έτρεξε για τη διάσωση του Εθνικού Συστήματος Υγείας και ας μην το ξέρει κανείς. Έχουμε επίσης ισχυρούς δεσμούς με το Εργατικό και το Φιλελεύθερο κόμμα. Το εκλογικό σας σύστημά, όμως, δεν θα επιτρέψει ποτέ την ίδρυση ενός δικού μας κόμματος στο Ηνωμένο Βασίλειο.»

Θέλεις να μαθαίνεις για τις δράσεις του ΜεΡΑ25; Γράψου εδώ.