Το προηγούμενο πρόγραμμα «Εξοικονομώ-Αυτονομώ», 14 μήνες μετά την ολοκλήρωσή του έχει πληρώσει μόνο το 9% των δικαιούχων. Αυτό συνιστά πλήγμα για τα νοικοκυριά και τους επαγγελματίες (μηχανικούς,τεχνίκες κα.) που εντάχθηκαν, ειδικά σε μια συγκυρία οικονομικής δυσπραγίας και τεράστιας ακρίβειας όπως η σημερινή.
Η αντιμετώπιση αυτού του προγράμματος από την κυβέρνηση δεν λαμβάνει υπόψιν της ούτε τις ανάγκες των δικαιούχων, ούτε τις στρατηγικές ανάγκες πραγματικής εξοικονόμησης ενέργειας της χώρας.
Προγράμματα τύπου εξοικονομώ-αυτονομώ, τρέχουν από το 2011 μέχρι σήμερα, στα πλαίσια του Ευρωπαϊκού στόχου για ενεργειακή αναβάθμιση του υφιστάμενου κτιριακού δυναμικού της χώρας, έως το 2050. Ο ετήσιος ρυθμός αναβάθμισης του κτιριακού δυναμικού είναι μόλις 1% αντί για 3% που είναι ο Ευρωπαϊκός αρχικός στόχος ή 4-5% που θα κάλυπτε τον αναθεωρημένο στόχο για μηδενισμό ρύπων έως το 2040.
Από τα προγράμματα όμως δεν λείπουν οι αδικίες, οι στρεβλώσεις, τα λάθος κριτήρια, ο εμπαιγμός των μελετητών και των πολιτών, τα περιορισμένα κεφάλαια και αποκλεισμός κοινωνικών ομάδων.
Απουσιάζει επίσης η σχέση κόστους οφέλους και οι επεμβάσεις σε δημόσια κτίρια και κτίρια μικρών επιχειρήσεων.
Οι εισαγωγές της Ελλάδας σε ενέργεια (δεδομένα 2019) είναι περίπου το 40% της συνολικής καταναλισκόμενης ενέργειας και αντιστοιχούν σε 10 δις €. Με πλήρη εξοικονόμηση στον κτιριακό τομέα (κατοικίες, δημόσια κτίρια και τριτογενής τομέας), μπορούμε να εξοικονομήσουμε τουλάχιστον το 35-40% της παραπάνω ενέργειας και να έχουμε μια εξοικονόμηση περίπου 9 δις € ετησίως σε εισαγωγές ενέργειας.
Τα πράγματα θα μπορούσαν να είναι αλλιώς, αν η μόνη προτεραιότητα των κυβερνήσεων δεν ήταν η εξυπηρέτηση των μεγάλων εργολαβικών/ολιγαρχικών συμφερόντων.
Οι δικές μας προτάσεις βελτίωσης:
1) Εξορθολογισμός της διαδικασίας: Τακτικές περίοδοι αιτήσεων ή μόνιμα ενεργή πλατφόρμα. Μείωση κόστους αρχικής αίτησης. Προέγκριση φυσικού προσώπου μόνο με το ΑΦΜ. Ολοκλήρωση φακέλου (Πιστοποιητικό Ενεργειακής Απόδοσης, ηλεκτονική ταυτότητα, κλπ) εφόσον είναι κατ' αχήν επιλέξιμος δικαιούχος.
Με τις μέχρι σήμερα διαδικασίες του προγράμματος, από την στιγμή που ξεκινάει να γίνει μια αίτηση μέχρι να ξεκινήσουν οι εργασίες περνάνε πολλοί μήνες και τα όρια επιλέξιμων δαπανών συχνά δεν έχουν σχέση με τις πραγματικές τιμές της αγοράς.
2) Πενταπλασιασμός κεφαλαίων ως απολύτως απαραίτητο για να επιτευχθεί ο ρυθμός ανακαινίσεων του 3% του κτιριακού δυναμικού κάθε χρόνο. Επέκταση χρηματοδότησης μέσα στο ΕΣΠΑ, με εθνικούς πόρους και με άλλους τρόπους χρηματοδότησης (πάροχοι ενέργειας, ενεργειακές κοινότητες, μόχλευση φοροαπαλλαγών – δωρεών). Η διεθνής συγκυρία, η ακρίβεια στην ενέργεια και τα παιχνίδια των ολιγαρχών έδειξαν ότι η μόνη προστασία των πολιτών και η ενεργειακή ασφάλεια, μπορεί να προέλθει από την εξοικονόμηση ενέργειας. Η μόνη ενέργεια που ανήκει εκ των πραγμάτων στον πολίτη, είναι η ενέργεια που δεν καταναλώνει.
3) Αύξηση ποσοστού προκαταβολής στο 30% του συνολικού κόστους της κάθε επέμβασης, άσχετα από το εισόδημα του ιδιοκτήτη. Σήμερα, με τις πολύ μικρές προκαταβολές, καλούνται οι ιδιοκτήτες να καλύψουν την έλλειψη ρευστότητας των αναδόχων και προμηθευτών. Οι πιο φτωχοί πολίτες, (που έχουν την πιο μεγάλη ανάγκη), είναι πιο πιθανό να απενταχτούν από το πρόγραμμα, αν δεν βρουν αναδόχους και
προμηθευτές με αρκετή ρευστότητα. Άμεση εξόφληση του κάθε ανάδοχου- προμηθευτή, αυτόνομα, χωρίς αναμονές να παραδώσουν όλα τα συνεργεία. Αποφυγή αποκλεισμού μικρών (χωρίς ρευστότητα) επιχειρήσεων λόγω πολύμηνων καθυστερήσεων. Μέσω επιβλέποντα μηχανικού, υποβάλλονται φωτογραφίες και παραστατικά για την κάθε εργασία ξεχωριστά και εντός 7 ημερών εκταμιεύονται τα προβλεπόμενα χρήματα. Κατάργηση προπληρωμής ΦΠΑ παραστατικών επί πιστώσει (με παρακράτηση του ΦΠΑ από την τελική εκταμίευση). 100% κάλυψη ρευστότητας από πόρους του προγράμματος. Οι πιο φτωχοί από τους πολίτες, μέσα από την συγκυρία,
αδυνατούν να καλύψουν το δικό τους μέρος των δαπανών (έστω και προκαταβολικά, για αυτές που θα επιδοτηθούν μετά το τέλος της διαδικασίας. Επίσης αδυνατούν να δανειστούν, χωρίς εγγυήσεις, καθώς οι τράπεζες δεν αντιλαμβάνονται το δάνειο ως επενδυτικό (άσχετα αν η ανακαίνιση αποφέρει μείωση στα έξοδα του νοικοκυριού = επένδυση με σκοπό το κέρδος σε κατανάλωση ενέργειας). Κάλυψη της συμμετοχής των ιδιοκτητών με βάση την μείωση στην κατανάλωση και το εισόδημά τους σε κάθε μία από τις επόμενες χρονιές. Χωρίς αυτή την ρύθμιση, τα πιο φτωχά νοικοκυριά (τα οποία έχουν την μεγαλύτερη ανάγκη το πρόγραμμα) αποκλείονται από αυτό.
4) Ένταξη σε αντίστοιχα προγράμματα, δημοσίων κτιρίων όπως υπηρεσιών, σχολείων, νοσοκομείων και ιδιωτικών μικρών και μικρομεσαίων επιχειρήσεων. To 40% της καταναλισκόμενης ενέργειας της χώρας από κτίρια, δεν είναι από κατοικίες. Οι παραπάνω επιχειρήσεις και γενικά η οικονομία της χώρας είναι κατάσταση αρνητικών επενδύσεων. Χωρίς την δημόσια μέριμνα, δεν θα μπορέσουν να προβούν στις
απαιτούμενες ανακαινίσεις ενεργειακής αναβάθμισης. Μέρος της μείωσης των εξόδων για ενέργεια, από τους χρήστες των αναβαθμισμένων κτιρίων αποδίδεται στο δημόσιο για συνέχιση του επενδυτικού προγράμματος.
5) Αυτόνομο πρόγραμμα για παραδοσιακούς οικισμούς και κτίρια, με διαφορετικά κριτήρια και οδηγίες με ευθύνη της πολιτείας και των φορέων προστασίας. Το θεσμικό πλαίσιο και οι φορείς προστασίας, απαιτούν ιδιαίτερη μεταχείριση για τις επεμβάσεις ενεργειακής αναβάθμισης σε αυτές τις ειδικές περιπτώσεις. Τα χρονοδιαγράμματα και οι όροι του προγράμματος, δεν ανταποκρίνονται ούτε χρονικά, ούτε οικονομικά στην ελληνική πραγματικότητα. Οι ιδιοκτήτες και οι χρήστες αυτών των κτιρίων, αντιμετωπίζονται ως πλούσιοι, οι οποίοι έχουν την δυνατότητα είτε να μένουν σε ενεργοβόρα κτίρια, είτε να πληρώσουν το αυξημένο κόστος μιας επέμβασης. Θα πρέπει η πολιτεία να κάνει ανεξάρτητα προγράμματα, και να επικαιροποιήσει το θεσμικό πλαίσιο προστασίας, λαμβάνοντας υπόψη τις σημερινές ανάγκες των πολιτών και της χώρας για ενεργειακή αυτάρκεια.
6) Αλλαγή κριτηρίων προγράμματος. Στόχος το σύνολο του κτιρίου να φτάσει να πληροί συνολικές και επιμέρους προδιαγραφές. Το πρόγραμμα θα πρέπει να έχει μία και μοναδική απαίτηση, κάθε μέρος του κτιρίου που συμμετέχει στην ενεργειακή κατανάλωση (τοίχοι, στέγες, κουφώματα, εγκαταστάσεις) να αναβαθμίζεται στα επιθυμητά επίπεδα (πχ ΚΕΝΑΚ, nZEB). Κριτήρια όπως η σημερινή μοριοδότηση ή η απαίτηση να ανέβει το κτίριο κάποιες κατηγορίες, έχουν οδηγήσει σε στρεβλώσεις του προγράμματος. Για παράδειγμα, συμφέρει να ξηλώσει κάποιος τον ηλιακό θερμοσίφωνα ή το κλιματιστικό του και να βάλει άλλο, για να έχει περισσότερες πιθανότητες να ενταχθεί στο πρόγραμμα.
Θέλεις να μαθαίνεις για τις δράσεις του ΜεΡΑ25; Γράψου εδώ.