To 2022 γιορτάσαμε τα 100 χρόνια από τη γέννηση του Ιάννη Ξενάκη, του εξαίσιου Έλληνα συνθέτη, αρχιτέκτονα και καλλιτέχνη πολυμέσων. Το ΜέΡΑ25 υπήρξε το μόνο ελληνικό κόμμα που ενδιαφέρθηκε. Τον Δεκέμβρη, οργανώσαμε με το mέta, τον πολιτιστικό οργανισμό του ΜέΡΑ25, μια εκδήλωση με τίτλο Ιάννης Ξενάκης: Ο ήχος που γεννήθηκε από μια έκρηξη της Ιστορίας. Mουσικές διασταυρώσεις επί σκηνής, όπου ακούσαμε Ξενάκη (με τον πιανίστα Παύλο Αντωνιάδη), Γεωργία Σπυροπούλου (συνθέτρια σύγχρονης μουσικής), και MC Yinca (από τον χώρο του hip-hop). Η ιδέα ήταν να θυμίσουμε τι είναι Ξενάκης (με τη μουσική του, αλλά και αφηγούμενοι, μέσα από ένα μουσικό δρώμενο του Ορέστη Καραμανλή, την πολιτική του ιστορία, η οποία τον ανάγκασε να φύγει στη Γαλλία) και να πάμε προς τις νέες γενιές σε μια προσπάθεια διεύρυνσης, ανοίγοντας τις πόρτες τόσο της πειραματικής μουσικής όσο και μιας πιο δημοφιλούς και πολιτικοποιημένης μουσικής περφόρμανς. Και όλα αυτά σε ένα πλαίσιο που προβληματίζεται για τη σχέση τέχνης και πολιτικής, θεωρώντας ότι οι καλλιτέχνες έχουν να μας πουν πολλά για τη πολιτική (με το ίδιο τους το έργο και όχι αναγκαστικά με τρανταχτές δηλώσεις), ότι δεν είναι μόνο εδώ για να μας διασκεδάσουν.
Αναφέρω κάπως εκτενώς αυτό το παράδειγμα γιατί πιστεύω, διαβάζοντας τα προγράμματα και παρακολουθώντας τις εκδηλώσεις των κομμάτων, ότι το ΜέΡΑ25-Συμμαχία για τη Ρήξη είναι το μόνο κόμμα (ακόμα και στα πλαίσια των κομμάτων που αυτοαποκαλούνται αριστερά) που μπορεί να υποστηρίξει μια τέτοια πολιτιστική πολιτική, την οποία έχουμε ανάγκη, όχι μόνο στην Ελλάδα, αλλά και παγκόσμια. Η πολιτιστική αυτή πολιτική συνδυάζει καλλιτεχνικούς πειραματισμούς και πολιτική σκέψη. Ο πειραματισμός είναι απαραίτητος για να κρατάει ο καλλιτεχνικός χώρος την αυτονομία του και για να αναπτύσσουν οι καλλιτέχνες νέες εκφραστικές μορφές. Η τέχνη έχει την καταπληκτική ιδιότητα να αντλεί από την πραγματικότητα την έμπνευση της και να την μετουσιώνει, μας μεταφέροντας σε ένα κόσμο ηχητικών, εικαστικών, κτλ. μορφών οι οποίες (σε αντίθεση με αυτά που λένε όσοι κριτικάρουν την αυτονομία της τέχνης, πιστεύοντας ότι είναι σκέτος φορμαλισμός και αυτοκεντρισμός) μας ανοίγουν την ευαισθησία, μας βοηθούν να ξεπεράσουμε τον λήθαργο, στον οποίο βυθίζει τις αισθήσεις μας ο καπιταλισμός, μας ξανακάνουν ζωντανούς και έτοιμους να αρνηθούμε τους κάθε λογής συμβιβασμούς για να γίνουμε απαιτητικοί όσον αφορά την ποιότητα ζωής μας. Μέσα από την ίδια την τέχνη ξεκινά λοιπόν και η πολιτική σκέψη. Δεν είναι κάτι εξωτερικό, ένα γενικό πιστεύω, αλλά είναι επεξεργασία της ίδιας της τέχνης (βέβαια η τέχνη ξέρει να συνδυάζει αυτή τη διαδικασία γενικευμένης ευαισθητοποίησης με πολιτικά πιστεύω). Έτσι, σήμερα η τέχνη μας προβληματίζει γύρω από τα κοινωνικά, οικολογικά και πολιτικά προβλήματα του σημερινού κόσμου, όχι μόνο θεματοποιώντας τα, αλλά και με αυτή τη διαδικασία γενικευμένης ευαισθητοποίησης.
Η Δεξιά ήταν ανέκαθεν ανίκανη να αντιμετωπίσει αυτή τη σημαντική πτυχή της τέχνης. Γενικώς, αντιμετωπίζει την τέχνη είτε ως απλή διασκέδαση (entertainment) είτε ως ένα χώρο που προσθέτει, όπως λέει ο Bourdieu, (πολιτιστική) αξία και είναι προνόμιο των ανωτέρων κοινωνικών τάξεων. Είναι η Δεξιά που δημιούργησε το τρομερό χάσμα ανάμεσα στη λαϊκή (εμπορική) και την έντεχνη (ελιτίστικη) τέχνη. Όσον αφορά την Αριστερά, παρά το γεγονός ότι φιλοξένησε μεγάλους καλλιτέχνες (όπως τον Ξενάκη), δύσκολα καταφέρνει να συνδυάσει το προχωρημένο καλλιτεχνικό περιεχόμενο με το προχωρημένο πολιτικό περιεχόμενο. Δίνοντας προτεραιότητα στο δεύτερο, είχε πάντα τη τάση να μην εμπιστεύεται τις καλλιτεχνικές αναζητήσεις όταν αυτονομούνται, ξεχνώντας ότι είναι αυτές οι αναζητήσεις που μας ανοίγουν πραγματικά στους κοινωνικούς, οικολογικούς και πολιτικούς προβληματισμούς και όχι οι ιδεολογικές δηλώσεις. Και δεν αναφέρομαι μόνο στο τρομακτικό παράδειγμα του σταλινισμού όπου ο λεγόμενος σοσιαλιστικός ρεαλισμός απαιτούσε από την τέχνη να έχει (αυστηρά ελεγχόμενο) πολιτικό «περιεχόμενο». Πολλοί κύκλοι της Αριστεράς δίνουν συχνά προβάδισμα στο ρητό πολιτικό περιεχόμενο και ενίοτε στιγματίζουν ως ελίτ και αστούς τους καλλιτέχνες που έχουν έντονες καλλιτεχνικές αναζητήσεις.
Στις θέσεις του για το πολιτισμό, το ΜέΡΑ25 υποστηρίζει την αναγκαία σύζευξη καλλιτεχνικών (πειραματικών) αναζητήσεων και γενικευμένης ευαισθητοποίησης στα σημερινά προβλήματα μέσα από τη τέχνη – θεωρεί μάλιστα ότι «η Τέχνη σε καιρούς κρίσης όχι μόνο δεν είναι περιττή, αλλά ουσιαστική και ζωτική». Υποστηρίζει την αυτονομία της τέχνης ενάντια στην εμπορευματοποίηση της. Υποστηρίζει τόσο την πειραματική τέχνη, όσο και τη λαϊκή τέχνη, μοντέρνα ή παραδοσιακή. Παλεύει για τον κοινοτικό χαρακτήρα της τέχνης. Θα έπρεπε σήμερα κανείς να πολεμήσει τα ιδιωτικά ιδρύματα που παίζουν ρόλο Υπουργείου Πολιτισμού, με τη μεγάλη διαφορά ότι τα διοικητικά τους συμβούλια δεν είναι εκλεγμένα από τον ελληνικό λαό και αποτελούν δούρειο ίππο υπόγειων οικονομικών συμφερόντων. Γιατί το ωραίο κτίριο που σχεδίασε ο Renzo Piano, γιατί η Στέγη (Γραμμάτων και Τεχνών) να είναι γνωστά υπό τα ονόματα ανθελλήνων (ανθελλήνων, γιατί οι Ωνάσηδες και οι Νιάρχοι δεν πλήρωσαν τους φόρους τους στο ελληνικό δημόσιο και αυτό τους επέτρεψε να γίνουν κράτος εν κράτει); Πολλά πράγματα πρέπει να αλλάξουν στην Ελλάδα (και αλλού) ώστε η τέχνη να μπορεί να ανθίσει ως μέσο πολιτικής, οικολογικής, κοινωνικής αλλαγής!
Μάκης Σολωμός, μουσικολόγος, καθηγητής πανεπιστημίου Paris 8 (Γαλλία)
Πηγή: artivist.gr
Θέλεις να μαθαίνεις για τις δράσεις του ΜεΡΑ25; Γράψου εδώ.
