Οι Έλληνες ως προϊόντα των ιστοριών τους

Ανακοινώσεις ΜέΡΑ25
28 Ιαν, 2019

Ο μεσαίωνας ήταν πάντα το πάθος μου. Στο σχολείο, όταν είχαμε ελεύθερη ώρα και οι συμμαθητές μου έτρεχαν και έπαιζαν στο διάλειμμα, εγώ καθόμουν σε μια γωνίτσα και διάβαζα τον Ιβανόη του Σκοττ. Σιγά-σιγά η μεσαιωνική φαντασίωση διαμορφώθηκε σε ένα σοβαρό ακαδημαϊκό ενδιαφέρον για την εποχή.

Στη τρίτη γυμνασίου είχαμε διαγώνισμα για τη πρώτη σταυροφορία. Για ένα μαθητή σαν και εμένα, που μπορούσα μόνο να συγκεντρωθώ σε αυτά που με ενδιέφεραν, ένιωσα ότι επιτέλους ήρθε η ώρα να αποδείξω τι αξίζω. Είχα διαβάσει δεκάδες βιβλία και άρθρα και είχα παρακολουθήσει ώρες ντοκιμαντέρ για το θέμα. Έγραφα και δε σταμάταγα: 15 σελίδες για να απαντήσω δυο ερωτήσεις. Το αποτέλεσμα; 17 και μια παρατήρηση: “πολλές πληροφορίες εκτός ύλης”. Όχι “εκτός θέματος”, καμία παρατήρηση για την ορθότητα των επιχειρημάτων μου. Μόνο το απλούστατο και Οργουελικό “πολλές πληροφορίες εκτός ύλης”.

Ο καθηγητής μου ήταν φιλόλογος, όχι ιστορικός. Πληρωνόταν ότι πληρώνονται οι καθηγητές σε αυτή τη χώρα. Άμα βρεθεί αντιμέτωπος με πληροφορίες εκτός του βιβλίου του Υπουργείου, δεν έχει ούτε τις γνώσεις ούτε την όρεξη να ασχοληθεί. Η μισθοδοσία των εκπαιδευτικών είναι ένα ξεχωριστό και σημαντικό θέμα στο οποίο δε θα εστιάσω αυτή τη φορά. Θέλω να αναφερθώ στην  διδασκαλία της ιστορίας στη χώρα μας.

Πολύ αργότερα, ως φοιτητής ιστορίας στο Ηνωμένο Βασίλειο, συνειδητοποίησα ό,τι στα σχολικά μου χρόνια στην Ελλάδα, ουδέποτε έμαθα Ιστορία. Μόνο ιστορίες. Τι είναι η Ιστορία; Γιατί υπάρχουν εκατομμύρια ιστορικοί σε όλο το κόσμο; Τι κάνουν αυτοί οι άνθρωποι εφόσον το παρελθόν είναι τετελεσμένο και καταγραμμένο; Η απάντηση βρίσκεται ακριβώς σε αυτή την τελευταία λέξη: στην καταγραφή της ιστορίας. Ποιος την κάνει, γιατί και πώς; Δεν υπάρχει μια ιστορική αλήθεια αλλά πολλαπλές εκδοχές και αναλύσεις ιστορικών γεγονότων οι οποίες, ανάλογα με το ποιες πηγές χρησιμοποιούνται, πως αναλύονται και πως παρουσιάζονται, δημιουργούν μια εικόνα του παρελθόντος. Ένα αφήγημα για αυτά που συνέβησαν κάποτε, κάπου. Ο ιστορικός είναι ο άνθρωπος που ανάλογα με τις πεποιθήσεις και τα ενδιαφέροντα του, επιλέγει ορισμένες πηγές και τις συνδυάζει για να παράγει τη δικιά του εκδοχή της ιστορίας.

Είναι σημαντικό οι μαθητές να εξασκούν τις κριτικές τους ικανότητες, ειδικά στην εποχή του ίντερνετ και των fake news. Δεν υπάρχει καλύτερος τρόπος από την έκθεση τους σε πολλαπλές ερμηνείες και την εκμάθηση τους στην ανάλυση και τον συνδυασμό αυτών, ούτως ώστε να φτάσουν στα δικά τους λογικά συμπεράσματα. Αντί να τους ρωτάμε πότε ξεκίνησε ο Α’ Παγκόσμιος Πόλεμος, καλύτερα να ρωτάμε γιατί ξεκίνησε. Η ιστορία, πέρα από σημαντικές γενικές γνώσεις, μας μαθαίνει να κατανοούμε πως μπορεί κάποιος να φτάσει σε διαφορετικές απόψεις και πεποιθήσεις, ακόμα και αν διαφωνούμε με αυτές.

Φυσικά και υπάρχουν κάποια ιστορικά γεγονότα τα οποία δεν αμφισβητούνται, καθώς και ημερομηνίες, πρόσωπα και τοποθεσίες με τα οποία σχετίζονται. Η απόλυτη έννοια της μιας και μοναδικής ιστορικής αλήθειας όμως εξατμίζεται μπροστά στη πολλαπλότητα των ιδεολογιών, θεωριών και απόψεων που απαρτίζουν την ιστορία, καθώς και της πολυπλοκότητας των ανθρώπων που έδρασαν στην δημιουργία ή την καταγραφή της. Η μόνη πυξίδα του ιστορικού και του μαθητή μέσα σε αυτό τον άκρως ανθρώπινο λαβύρινθο είναι η λογική του και η ιστορική του εκπαίδευση.

Ποτέ στην ζωή μου ως Έλληνας μαθητής δεν ήρθα αντιμέτωπος με αυτή τη πολλαπλότητα, οπότε ποτέ δεν εκπαιδεύτηκα ιστορικά. Στην Ελλάδα η ιστορία είναι μία και ο τρόπος αφήγησης αυτής της ιστορίας είναι επίσης ένας: η λεγόμενη παπαγαλία. Θα καταλάβετε πόσο παράλογη είναι αυτή η προσέγγιση άμα σκεφτείτε ότι ακόμα και για τη σημασία και την αλήθεια γεγονότων του παρόντος δεν μπορούμε να συμφωνήσουμε. Πώς λοιπόν μπορούμε να καταλήξουμε σε μια εκδοχή της ιστορίας, η οποία μάλιστα δεν έρχεται στα χέρια μας άμεσα αλλά μέσα από χιλιάδες φίλτρα και παραποιήσεις και από εποχές με διαφορετικές νοοτροπίες και κουλτούρες από τις δικές μας σήμερα;

Το θέμα περιπλέκεται περαιτέρω όταν το Υπουργείο Παιδείας συνεισφέρει στη παραποίηση. Από το δημοτικό μέχρι και το πανεπιστήμιο, η Ιστορία στην Ελλάδα διατρέχεται από ένα ξεκάθαρο εθνικιστικό αφήγημα το οποίο παρουσιάζει τη χώρα μας ως μια πολιτισμική, ιστορική και πολιτική ιδιαιτερότητα. Η οπτική γωνία του αφηγήματος είναι πάντα ελληνική και η ιστορία των γύρω λαών και χωρών περιγράφεται πάντα σε σχέση με τη δική μας. Αυτά για όσον αφορά την “ύλη”, όχι για τα ευτράπελα των εθνικών επετείων όπου, ως παιδάκια-προβατάκια, βελάζουμε τραγούδια για την Ιταλία, την πατρίδα τη γελοία ή για το πως πάλι με χρόνια με καιρούς, πάλι δικιά μας θα ‘ναι. Το επίπεδο δεν είναι απλά χαμηλό, αλλά επικίνδυνα σχεδιασμένο για την ενίσχυση της ιδέας ότι η χώρα μας είναι απλούστατα πιο σημαντική από οποιαδήποτε άλλη.

Κάπως έτσι λοιπόν εκπαιδεύουμε τους μελλοντικούς δημοκρατικούς συμπολίτες μας και καταλήγουμε στα Μακεδονικά συλλαλητήρια και τη Χρυσή Αυγή. Πώς μπορούμε να καταλάβουμε τι σημαίνει Μακεδονία άμα εστιάζουμε μόνο στο τι σημαίνει για εμάς, και κυρίως με βάση ένα βασίλειο που δεν υπάρχει για πάνω από δύο χιλιετίες; Πέρα από τον Μακεδονικό Αγώνα, υπάρχει και η επανάσταση του Ίλιντεν το 1903 που οργανώθηκε από τη σλαβόφωνη Εσωτερική Μακεδονο-Αδριανουπολίτικη Επαναστατική Οργάνωση, την οποία η τότε ελληνική κυβέρνηση βοήθησε τους Οθωμανούς να καταστείλουν. Χιλιάδες συμπολίτες μας προέρχονται από οικογένειες που αναγκάστηκαν να λησμονήσουν παραδόσεις και τη γλώσσα τους για να χωρέσουν στο στενό εθνικό μας αφήγημα. Κομμάτια της Μακεδονικής ιστορίας είναι και αυτά.

Η κοινωνία μας θα αναπαράγει εθνικιστικά αφηγήματα και θα κυνηγάει τους “διαφορετικούς” πολύ μετά το Μακεδονικό ξεχαστεί, διότι μόνο με αυτό το τρόπο ξέρουμε να αναπαράγουμε την εθνική μας ταυτότητα. Αυτό είναι προϊόν της προπαγάνδας που περνάμε ως Ιστορία στα σχολεία και πανεπιστήμια μας. Μέχρι να ξανασκεφτούμε με ακαδημαϊκή σοβαρότητα τον τρόπο εκμάθησης της Ιστορίας, προσφέροντας στους μαθητές μια ολική εικόνα με πηγές που να αντιφάσκουν και να παρουσιάζουν την ανθρώπινη εμπειρία με όλο της τον πλούτο και τη διαφορετικότητα, θα είμαστε για πάντα θύματα της ίδιας μας της προπαγάνδας, κακοί γείτονες και ακόμα χειρότεροι πολίτες. Γιατί η ιστορία δεν μαθαίνεται “απ’έξω” και δεν καθορίζεται από την “ύλη”, αλλά είναι μια συνεχής συζήτηση. Ας την αρχίσουμε.

του Έρικ Έντμαν, υπεύθυνου προεκλογικής εκστρατείας ΜέΡΑ25

Θέλεις να μαθαίνεις για τις δράσεις του ΜεΡΑ25; Γράψου εδώ.

Μετάβαση στο περιεχόμενο