του Γιάνη Βαρουφάκη
Εάν υπάρχει ένας ευρωπαϊκός οργανισμός που έχει καταδείξει με συνέπεια ότι δεν είναι ικανός να διαχειριστεί οικονομικές κρίσεις, αυτός είναι το Eurogroup Οικονομικών της Eυρωζώνης. Όπως αναμενόταν, θα ανταποκριθεί στην κρίση της COVID-19 με ηρωικές ανακοινώσεις που σηματοδοτούν εντυπωσιακούς αριθμούς, οι οποίοι θα συγκαλύπτουν την αστοχία και την ατολμία των συμφωνημένων πολιτικών.
ΑΘΗΝΑ – Το Eurogroup Οικονομικών της Eυρωζώνης αγωνίζεται να συμφωνήσει σε μια μακροοικονομικά σημαντική συντονισμένη δημοσιονομική απάντηση προς τις τεράστιες υφεσιακές επιδράσεις της πανδημίας της νόσου από τον κορωνοϊό-19 (COVID-19). Το αποτέλεσμα, φοβάμαι, θα είναι ηρωικές ανακοινώσεις που σηματοδοτούν εντυπωσιακούς αριθμούς, οι οποίοι θα συγκαλύπτουν την αστοχία και την ατολμία των συμφωνημένων πολιτικών.
Οι ειδικοί της δημόσιας υγείας, στις ΗΠΑ και αλλού, θα πρέπει να εστιάσουν στη συλλογή περισσότερων δεδομένων σχετικά με τον τρόπο με τον οποίο εξαπλώνεται η COVID-19 και με το ποια τμήματα του πληθυσμού είναι τα πιο ευάλωτα. Η απάντηση σε αυτές τις ερωτήσεις, το συντομότερο δυνατόν, έχει γίνει ζήτημα ζωής και θανάτου.
Η πρώτη ένδειξη αυτού του γεγονότος προέρχεται από την πρόσφατη ανακοίνωση του πακέτου χρηματοδοτικής ενίσχυσης της Γερμανικής κυβέρνησης προς τον ιδιωτικό τομέα. Ενώ τα διεθνή μέσα ενημέρωσης αναφέρθηκαν σε αυτό ως «μπαζούκας αξίας 550 δισεκατομμυρίων ευρώ» (600 δισεκατομμυρίων δολαρίων), η ανάλυσή του δείχνει ότι δεν είναι κάτι περισσότερο από ένα νεροπίστολο.
Περιλαμβάνοντας φοροαπαλλαγές και μεγάλες πιστωτικές γραμμές, η γερμανική δέσμη μέτρων αποκαλύπτει μια σοβαρή παρανόηση της φύσης της κρίσης. Και είναι η ίδια παρανόηση που πριν από μία δεκαετία οδήγησε σε ανάφλεξη της ευρωκρίσης. Τώρα, όπως και τότε, οι επιχειρήσεις και τα νοικοκυριά αντιμετωπίζουν τη χρεοκοπία τους και όχι έλλειψη ρευστότητας. Για να αναχαιτίσουν την κρίση, οι κυβερνήσεις θα πρέπει να «τα δώσουν όλα», με μια ισχυρότατη δημοσιονομική επέκταση. Αλλά ακριβώς αυτό είχε ως στόχο να αποφύγει το γερμανικό πακέτο.
Οι Υπουργοί Οικονομικών από χώρες που αντιμετωπίζουν βαθύτερα οικονομικά προβλήματα από τη Γερμανία (για παράδειγμα, Ιταλία και Ελλάδα) αναμφισβήτητα θα προσπαθήσουν να πιέσουν για την απαραίτητη δημοσιονομική επέκταση. Αλλά θα χτυπήσουν στο τείχος των αντιρρήσεων του Γερμανού Υπουργού Οικονομικών και των πιστών υποστηρικτών του στο Eurogroup. Σύντομα, οι «Νότιοι» θα τα μαζέψουν και η υποταγή τους θα σφραγίσει ένα ακόμη δημοσιονομικά ασήμαντο πακέτο Eurogroup, που θα ισοπεδωθεί από την επερχόμενη ύφεση.
Πώς μπορώ να είμαι τόσο σίγουρος; Γιατί ήμουν εκεί. Αντιπροσώπησα την Ελλάδα στις συναντήσεις του Eurogroup το 2015, όπου κρίθηκε η ήττα της κυβέρνησής μας στην απελπισμένη προσπάθεια να αποφύγουμε περισσότερα δανεικά με τίμημα τη βαθύτερη ύφεση. Η μέθοδος με την οποία οι εν λόγω συνεδριάσεις του Eurogroup απέκλεισαν κάθε δρόμο ορθολογικής συζήτησης σχετικά με τις κατάλληλες δημοσιονομικές πολιτικές παρέχει το κλειδί για την κατανόηση του γιατί αυτό το Eurogroup επίσης δεν θα μπορέσει να δημιουργήσει μια αποτελεσματική δημοσιονομική άμυνα ενάντια στο σοκ που προκαλείται από την πανδημία.
Μια είναι η αλήθεια που ξεχωρίζει από αυτές τις κρίσιμες συναντήσεις του Eurogroup πριν από πέντε χρόνια: οποιοσδήποτε Υπουργός Οικονομικών από μια χειμαζόμενη χώρα που τολμά να αντιταχθεί στη γραμμή του Βερολίνου ή να προτείνει λύσεις που ωφελούν την πλειοψηφία των Ευρωπαίων, παρά τον χρηματοπιστωτικό τομέα, θα περάσει δύσκολες στιγμές.
Πέρασα και ο ίδιος πολύ δύσκολες στιγμές. Όποιος αναπαράξει τις τόσες ώρες συναντήσεων του Eurogroup του 2015, που είναι τώρα ελεύθερα διαθέσιμες, θα ακούσει τον Πρόεδρο του Eurogroup να απειλεί να τερματίσει τις διαπραγματεύσεις αν τολμούσα να υποβάλω γραπτές προτάσεις που η Γερμανία δεν ήθελε να συζητήσει (και που αντίθετα, δήλωσε αργότερα στους δημοσιογράφους ότι είχα προσέλθει «με άδεια χέρια»).
Έπειτα, ήταν ο επικεφαλής του ταμείου ευρωπαϊκής διάσωσης, του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Σταθερότητας (ESM), που με κατηγορούσε ότι νοιαζόμουν πολύ για τα υπερχρεωμένα νοικοκυριά και λίγο για την ανακεφαλαιοποίηση των (ήδη χρεοκοπημένων) τραπεζών. Και ας μην ξεχνάμε τον υπουργό Οικονομικών της Γερμανίας, Βόλφγκανγκ Σόιμπλε, που ζητούσε να κρατήσει για τον Γερμανικό προϋπολογισμό – τον «προϋπολογισμό του», όπως το έθετε – τα κέρδη της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας από τη διαπραγμάτευση ελληνικών ομολόγων. Η ΕΕ συμφώνησε ότι τα χρήματα αυτά θα πρέπει να επιστραφούν στην Ελλάδα. Τελικά, ο Σόιμπλε τα κράτησε για τον γερμανικό προϋπολογισμό.
Ταυτόχρονα, οι υπουργοί της Βόρειας Ευρώπης κράδαιναν την απειλή του Grexit και μαζί το Σχέδιο Β (ένα εναλλακτικό νόμισμα για την Ελλάδα) για να με υποχρεώσουν να δεχτώ περισσότερα δανεικά. Αντί να μας προσφέρουν ρεαλιστική ελάφρυνση και αναδιάρθρωση του χρέους, μας χτυπήσαν με ένα καταιγισμό τελεσιγράφων του τύπου «αυτό είναι και πάρτε το» και ένα μακρύ κατάλογο δυστυχιών που θα έπλητταν το λαό μας αν δεν δανειζόμασταν περισσότερο και δεν δεχόμασταν τα εξωφρενικά επίπεδα της πρόσθετης λιτότητας που θα εξασφάλιζαν ότι η Ελλάδα δεν θα μπορούσε ποτέ να αποπληρώσει τα χρέη της.
Οι συναντήσεις του Eurogroup του 2015 προσφέρουν στους ακροατές μια θέση στην μπροστινή σειρά του αιματηρού θεάματος της ανεξέλεγκτης εξουσίας. Είναι όλα εκεί: κρίσιμες αποφάσεις ενάντια στα επιστημονικά δεδομένα και τα απλά μαθηματικά. Εκφοβισμός των αδύναμων μέχρι να παραδοθούν. Κλοπή, μεταμφιεσμένη έντεχνα. Κατασκευασμένες ειδήσεις που χρησιμοποιούνται εναντίων όσων τολμούν να αντισταθούν. Τελευταίο, αλλά όχι λιγότερο σημαντικό, η περιφρόνηση για τη διαφάνεια και τις άλλες δικλείδες ασφαλείας που έχουν ουσιώδη σημασία σε οποιαδήποτε δημοκρατία.
Δεν είναι τυχαίο ότι αυτά τα θέματα είναι πλέον τόσο διαδεδομένα σε όλη τη Δύση. Οι συνεδριάσεις του Eurogroup του 2015 ήταν, τολμώ να πω, το πεδίο στο οποίο η ευρωπαϊκή δημοκρατία ηττήθηκε, κάτι που προκάλεσε αναταράξεις όχι μόνο σε ολόκληρη την Ευρώπη, αλλά και στην Αμερική και αλλού. Μέσα σε λιγότερο από ένα χρόνο, το Brexit και η εκλογή του Ντόναλντ Τραμπ έπαψαν πλέον να είναι αστεία σενάρια. Οι πρακτικές που τώρα επικρίνονται από τον φιλελεύθερο κόσμο ήταν έντονα εμφανείς σε αυτά τα Eurogroup – το θεσμό που και σήμερα αποφασίζει ως προς το ποια πρέπει να είναι η απάντηση της ευρωπαϊκής δημοσιονομικής πολιτικής στην ύφεση που προκαλεί ο κορωνοϊός.
Οι ευρωσκεπτικιστές, είτε εκτός της Ευρωπαϊκής Ένωσης, όπως ο Τραμπ και ο Ρώσος Πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν, είτε εντός αυτής, όπως ο Βίκτορ Ορμπάν της Ουγγαρίας, ο Ιταλός Ματέο Σαλβίνι και η Μαρίν Λε Πεν της Γαλλίας, αναμφισβήτητα θα ενθαρρυνθούν με την κυκλοφορία των ηχογραφήσεων του Eurogroup του 2015. Αλλά η δημοσιοποίησή τους είναι προς το συμφέρον της ευρωπαϊκής ιδέας. Η αποκάλυψη στους πολίτες της διαδικασίας λήψης αποφάσεων της ΕΕ, με όλες τις αδυναμίες της διαδικασίας αυτής, αποτελεί προαπαιτούμενο για την ισχυροποίηση των δημοκρατών προς τη σωτηρία της ΕΕ, με την ανάκτηση του ελέγχου των θεσμών μας.
Οι Ευρωπαίοι δεν είναι ανόητοι. Ακόμη και αν δεν γνωρίζουν ακριβώς τι συμβαίνει πίσω από τις κλειστές πόρτες στα Ευρωπαϊκά όργανα λήψης αποφάσεων, μπορούν να διαισθανθούν ότι οι αποφάσεις που απορρέουν από αυτά δεν κατορθώνουν να χρησιμοποιήσουν τους υπάρχοντες πόρους προς το συμφέρον της πλειονότητας των Ευρωπαίων, στην πλειονότητα των κρατών μελών.
Καθήκον μας είναι να διαφωτίσουμε τους πολίτες για το πώς, ακόμη και στις φιλελεύθερες δημοκρατίες μας, οι αποφάσεις εξακολουθούν συστηματικά να λαμβάνονται στο όνομά τους, εναντίον των συμφερόντων τους και χωρίς την επίγνωσή τους, από εντεταλμένους που υποσκάπτουν τη δημοκρατία, αν και προσποιούνται πως την υπερασπίζονται.
Αν αποτύχουμε, οι αποφάσεις της ΕΕ, ειδικά κατά τη διάρκεια αυτής της πανδημίας, σχετικά με τη δημοσιονομική πολιτική, τις πράσινες επενδύσεις, την υγεία, την εκπαίδευση και τη μεταναστευτική πολιτική, θα τείνουν να είναι αναποτελεσματικές όσο και αυτές που γιγάντωσαν την ευρωκρίση πριν από δέκα χρόνια. Τότε, ωφελημένοι θα βγουν μόνο οι όμοιοι του Τραμπ και του Πούτιν, μαζί με τους Ευρωπαίους δικούς μας, τους Ορμπάν, τους Σαλβίνι και τις Λε Πεν, που επιθυμούν να διαλύσουν εκ των έσω τους κοινούς θεσμούς μας.
Πηγή: project-syndicate.org
Θέλεις να μαθαίνεις για τις δράσεις του ΜεΡΑ25; Γράψου εδώ.
