Σύντομο ιστορικό της στρατικοποίησης της ΕΛ.ΑΣ.

Ανακοινώσεις ΜέΡΑ25
25 Οκτ, 2021

Με αφορμή τη δολοφονία του άοπλου 18χρονου ρομ Νίκου Σαμπάνη από όργανα της ομάδας ΔΙ.ΑΣ., ακολουθεί ένα σύντομο ιστορικό της ίδρυσης των εν λόγω ομάδων και της γενικότερης στρατικοποίησης του αστυνομικού σώματος στην Ελλάδα.

Μονάδες Αποκατάστασης Τάξης

Τα ΜΑΤ, ή για την ακρίβεια οι ΜΑΤ, καθώς το αρκτικόλεξο σημαίνει Μονάδες Αποκατάστασης Τάξης, είναι η πρώτη μορφή στρατικοποίησης της Αστυνομίας στην Ελλάδα. Ο λόγος άλλωστε που ιδρύθηκαν ήταν ακριβώς αυτός, να υποκαταστήσει την παρουσία του Στρατού και της Πυροσβεστικής στις διαδηλώσεις. Η ιδέα της δημιουργίας τους ανήκει στον πρωθυπουργό επί δικτατορίας Σπύρο Μαρκεζίνη, ενώ η εντολή για την υλοποίηση και τη δημιουργία της πρώτης ομάδας δόθηκε το 1976 από τον τότε πρωθυπουργό, Κωνσταντίνο Καραμανλή. Η δύναμή τους αυξήθηκε κατά τη διάρκεια των μεταπολιτευτικών χρόνων, για να καταλήξει τελικά τριπλάσια επί κυβέρνησης Κώστα Σημίτη.

Η καταστολή των διαδηλώσεων μέχρι και τη Μεταπολίτευση γινόταν από αστυφύλακες ή χωροφύλακες, μόνο με γκλομπς, και με τη συνδρομή ειδικών οχημάτων της Πυροσβεστικής, ενώ μόνο σε σοβαρότερες περιπτώσεις επενέβαινε ο στρατός. Δεν γινόταν χρήση δακρυγόνων (τα οποία ήταν άγνωστα τότε στην Ελλάδα). Με τις ταραχές του 1960 στην Αθήνα άρχισαν οι πρώτες διερευνήσεις για χρήση άλλων τρόπων καταστολής. Διερευνητικά στάλθηκαν για εκπαίδευση και ενημέρωση στην Αμερική τρεις αξιωματικοί της αστυνομίας, οι Ηλίας Ψυχογιός, Γεώργιος Σαμπάνης και Θεόδωρος Χαρλαύτης. Ο πρώτος θα αναλάμβανε την εκπαίδευση των ΜΑΤ μια 15ετία αργότερα, ενώ ο δεύτερος θα γινόταν διοικητής του σώματος.

Στα απομνημονεύματά του ο Σπύρος Μαρκεζίνης, πρωθυπουργός της Χούντας, ισχυρίζεται ότι, αν είχε προλάβει να φτιάξει τα ΜΑΤ τότε, τα επεισόδια του Νοεμβρίου του 1973, τα οποία οδήγησαν στην πτώση της χούντας, θα είχαν ενδεχομένως αποφευχθεί. Όπως αναφέρει:

«Εγώ […] επηρεασμένος από όσα είδα εις την πλατείαν Χιλής εις το Παρίσι, όπου κατά σύμπτωσιν το έτος εκείνο ευρέθην όταν επρόκειτο να γίνη διαδήλωσις εις μνήμην του Αγιέντε, είχον εντυπωσιασθή. Διότι είδα αστυφύλακας με μάσκας και ασπίδας που ενεθύμιζον πολεμιστάς του μεσαίωνος καθώς και ειδικά μηχανοκίνητα της αστυνομίας.

»Και έκαμα τότε την σκέψιν, ότι όπως εξελίσσονται τα πράγματα η σημερινή Αστυνομία, του αγγλικού τύπου, ή και η Χωροφυλακή, ανήκει εις εποχήν η οποία έχει παρέλθει ανεπιστρεπτί. Έφερα λοιπόν το θέμα εις τον ίδιον τον Πρόεδρον της Δημοκρατίας. (τον Γεώργιο Παπαδόπουλο).

»Αν η Αστυνομία και η Χωροφυλακή διέθετε αυτόν τον αναγκαίον και σύγχρονον οπλισμόν, του οποίου η πρώτη παραγγελία έγινε επί των ημερών μου, είναι πάρα πολύ πιθανόν να καθίστατο περιττή η επέμβασις των τεθωρακισμένων εις το Πολυτεχνείον και να μη προέκυπτε ανάγκη κηρύξεως του στρατιωτικού νόμου.»

• ΜΑΤ και ΜΕΑ

Η πρώτη μονάδα των ΜΑΤ συγκροτήθηκε κατ’ εντολή του Καραμανλή λίγο μετά τη Μεταπολίτευση, με υπουργική απόφαση, το 1976. Η ιδέα της ονομασίας τους ανήκε στον τότε γενικό γραμματέα του υπουργείου Δημόσιας Τάξης (και μετέπειτα βουλευτή Πρεβέζης και υπουργό Δημόσιας Τάξης) Αναστάσιο Μπάλκο. Η μονάδα αυτή αποτελούταν από 150 άνδρες που προέρχονταν από διάφορες υποδιευθύνσεις της Αστυνομίας, στους οποίους αργότερα προστέθηκαν και άντρες των Ειδικών Δυνάμεων του στρατού. Δημιουργήθηκε μια δεύτερη μονάδα στη Θεσσαλονίκη, ενώ αντίστοιχο σώμα οργάνωσε και η Χωροφυλακή για μικρό διάστημα.

Οι μονάδες αυτές εκπαιδεύτηκαν από τον Ηλία Ψυχογιό, με βάση δικά του εγχειρίδια και την πείρα του από την εκπαίδευση που είχε λάβει σε παρόμοια θέματα στην Αμερική αρκετά χρόνια νωρίτερα. Η εκπαίδευση περιελάμβανε κυρίως ασκήσεις ομαδικές και σχηματισμών και ασκήσεις στη ρίψη και τη χρήση δακρυγόνων. Στο πρώτο εγχειρίδιο του Ψυχογιού, που εκδόθηκε το 1966, δεν κρύβει το θαυμασμό του γι’ αυτά τα καινούρια όπλα: «Τα χημικά μέσα είναι το πλέον αποτελεσματικόν όπλον εις τας χείρας της Αστυνομίας προς διάλυσιν συναθροίσεων. Δια των δακρυγόνων, λύεται δια την Αστυνομίαν το σοβαρόν θέμα της αντιμετωπίσεως μεγάλου αριθμού ανθρώπων αποτελούντων συνάθροισιν. Η αριθμητική υπεροχή του πλήθους, δεν αποτελεί πλέον θέμα δια την Αστυνομίαν. Η Αστυνομία κατέστη ισχυροτέρα οιασδήποτε συναθροίσεως» («Συναθροίσεις και οχλοκρατικαί εκδηλώσεις. Αντιμετώπισις αυτών», Αθήναι 1966, σ.46). (περισσότερα για τον Ψυχογιό εδώ)

Στην ιστορία έμεινε η δράση των ΜΑΤ στη Ρόδο το 1980, όπου χτυπούσαν αδιάκριτα πολίτες, μεταξύ των οποίων και πολιτικούς, όπως ο Γιάννης Ζίγδης.


Ομάδες ΔΕΛΤΑ (νυν ΔΡΑΣΗ) κ ΔΙΑΣ

• ΔΕΛΤΑ

Η Ομάδα ΔΕΛΤΑ προέκυψε ως απότοκο των γεγονότων του Δεκεμβρη 2008. Συγκεκριμένα, η Ομάδα ιδρύθηκε τον Μάρτιο του 2009 με αποστολή ακριβώς την καταστολή των λαϊκών κινητοποιήσεων/αντιδράσεων. Το αρκτικόλεξο άλλωστε σήμαινε Δύναμη Ελέγχου Ταχείας Αντίδρασης. Η εν λόγω ομάδα είχε καταργηθεί τον Σεπτέμβρη του 2015 αλλά επανασυστήθηκε ως ομάδα ΔΡΑΣΗ το καλοκαίρι 2019.

Η Ομάδα ΔΕΛΤΑ είχε στο παλμαρέ της σωρεία αυταρχικών/επιθετικών περιστατικών, λειτουργώντας αμιγώς ως πραίτορες του συστήματος. Χαρακτηριστικό είναι το έμβλημα που είχε η μονάδα: αποτελούνταν από τον θυρεό της Ελληνικής δημοκρατίας στο φόντο, το γράμμα δέλτα στην κορυφή, έναν κεραυνό που καταδείκνυε την ταχύτητα και την άμεση επέμβαση, ένα λευκό σπαθί, το λευκό σπαθί του Σπαρτιάτη που διαπερνά το Δέλτα, συμβολίζοντας την κρούση των ελαφρά οπλισμένων τμημάτων, κι όλα αυτά περιβάλλονταν από κλάδους δάφνης καταδεικνύοντας την ισονομία και την δικαιοσύνη.

• ΔΙΑΣ

Η ομάδα ΔΙ.ΑΣ. –ομάδα Δίκυκλης Αστυνόμευσης– ιδρύθηκε τον Μάρτιο του 2010, έναν χρόνο από την ίδρυση της ομάδας ΔΕΛΤΑ και ένα μήνα πριν από την είσοδο της χώρας στα Μνημόνια. Ιδρυτής υπουργός ήταν ο Μιχάλης Χρυσοχοΐδης –ο οποίος μπορεί να μη διάβασε το μνημόνιο ο ίδιος, αλλά φαίνεται πως κατάλαβε καλά τις μαζικές αντιδράσεις που θα επιφέρει.

Οι δύο αυτές ομάδες στελεχώνονται κυρίως από Ειδικούς Φρουρούς, τα τελευταία χρόνια σχεδόν αποκλειστικά, χωρίς καμία ουσιαστική εκπαίδευση (δείτε εδώ το σχετικό βίντεο με τη δήθεν παρεχόμενη εκπαίδευση που δημοσίευσε η ΕΛΑΣ όταν συστάθηκε η ομάδα –αν δεν ήταν τραγικές οι συνέπειες της δράσης αυτής της ομάδας, θα ήταν ένα εξαιρετικά γελοίο βίντεο). ΔΡΑΣΗ και ΔΙΑΣ είναι εξοπλισμένοι με πιστόλια χειρός, υποπολυβόλα, γκλομπς, αλεξίσφαιρα γιλέκα, κράνοι και ειδικές στολές (ρομποκοπ στυλ). Και οι δύο ομάδες έδωσαν τα πραιτωριανά τους διαπιστευτήρια όταν κατέστειλαν με ωμή βία, κατά παράβαση κάθε δημοκρατικού πλαισίου, τις αντιδράσεις των πολιτών κατά των μνημονίων, συνεργαζόμενες με τα ΜΑΤ, σαν κομμάτι ενός ευρύτερου στρατού.


Στρατικοποίηση της Αστυνομίας

Η εξέλιξη της ΕΛΑΣ διαχρονικά ακολουθεί τη διεθνή τάση –που ξεκίνησε βέβαια από τις ΗΠΑ (κυρίως κατά την έξαρση του War On Drugs). Η μορφή και ο εξοπλισμός των στελεχών της ΕΛΑΣ «εκσυγχρονίστηκε», οι αστυνομικοί φορούν πλέον πανοπλία –ενώ δεν είναι καν αστυνομικοί, αλλά στην πλειοψηφία τους ειδικοί φρουροί– άλλη μία καινοτομία του Μιχάλη Χρυσοχοΐδη και του ΠΑΣΟΚ. Το σώμα Ειδικών Φρουρών ιδρύθηκε το 1999 με σκοπό τη «φύλαξη και προστασία σημαντικών εγκαταστάσεων, υψηλών προσώπων και ευπαθών στόχων», ως φρουροί δηλαδή που θα έκαναν σκοπία. Στην πορεία βέβαια αποδείχτηκε ότι ήταν το παραθυράκι για την περαιτέρω φασιστικοποίηση της ΕΛΑΣ και μετατροπής των αστυνομικών σε πραίτορες της ολιγαρχίας και του πολιτικού της προσωπικού.

Οφείλουμε να αναρωτηθούμε τον λόγο της στρατικοποίησης της Αστυνομίας. Ποιος είναι ο εχθρός; Η απάντηση προκύπτει –δυστυχώς– αβίαστα από την 11ετη εμπειρία των μνημονίων: ο λαός είναι ο εχθρός της νέας, στρατικοποιημενης αστυνομίας.

Απαιτείται κατάργηση των ομάδων αυτών –να σημειώσουμε πως η κατάργηση των ΜΑΤ αποτελούσε δέσμευση του Α. Παπανδρέου το ’81 που ποτέ δεν πραγματώθηκε, και στελέχωση της ΕΛΑΣ αποκλειστικά με αποφοίτους των σχολών της, τουλάχιστον διετούς εκπαίδευσης.

Θέλεις να μαθαίνεις για τις δράσεις του ΜεΡΑ25; Γράψου εδώ.

Μετάβαση στο περιεχόμενο