Ο πρώτος λεονταρισμός της νέας κυβέρνησης σχετικά με το προσφυγικό είναι μια εξαγγελία περί «κλειστών κέντρων κράτησης». Δε θα περίμενε κανείς βεβαίως μια συντηρητική παράταξη να εξαγγείλει ανοιχτά σύνορα και ανοιχτά κέντρα κράτησης, οπότε εντάξει, όντως επιστρέφουμε έτσι σε μια κάποια κανονικότητα αντάξια του παρελθόντος μας. Εννοείται πως πρέπει να δοθεί τροφή στους ψηφοφόρους, έστω και με την εύπεπτη μορφή εντυπώσεων και εξαγγελιών και εννοείται πως κάπως έτσι πρέπει να αρχίσει η συμπόρευση με τις πλέον συντηρητικές τάσεις στην Ευρώπη (και παγκοσμίως) σχετικά με το προσφυγικό.

Πέρα από τις εξαγγελίες, βέβαια, τίθεται το θέμα επιβολής ενός τέτοιου σχεδίου, κάτι που πραγματικά – και το γνωρίζουν όσοι έχουν καλή επιστασία της κατάστασης – πέρα του ότι ακουμπάει το ανέφικτο, κρύβει πολλούς κινδύνους. Όχι βέβαια για αυτούς που θα προσπαθήσουν να το εφαρμόσουν αλλά πάλι τόσο για τους πιο αδύναμους εντός των camps αλλά και για τις τοπικές κοινωνίες γύρω από αυτά. Τα κλειστά κέντρα κράτησης, που και με το όνομά τους και μόνο προκαλούν σιελόρροια στους απανταχού της γης μισανθρώπους, έχουν αποδειχθεί σε άπειρες περιπτώσεις παντού, και ειδικά στα νησιά μας, εντελώς απάνθρωπα και άχρηστα. Αυτό προκύπτει τόσο από την άμεση εμπειρία αλλά και ευτυχώς από τη συντριπτική πλειονότητα των επιστημονικών μελετών – με πολύ καλή και τεράστια πλέον βιβλιογραφία επί του θέματος. Ούτε η επιστήμη βέβαια ούτε η πλέον πρόσφατη εμπειρία δεν έχει ποτέ αποτρέψει κάποιον πολιτικό από το να υπηρετήσει την ατζέντα του. H ίδια πολιτική βούληση που έχει ντροπιάσει τη χώρα με την «Παγανή» θα υπογράψει μια κλειστή «Μόρια» δίχως δεύτερη σκέψη εφόσον αυτό προς ώρας εξυπηρετεί, ας μη γελιόμαστε. Οι ίδιοι που έφτιαξαν ένα φράχτη στον Έβρο, που όχι μόνο δεν έλυσε κανένα θέμα, αλλά και σκότωσε ανθρώπους, θα έφτιαχναν άλλους τόσους φράχτες δίχως δεύτερη σκέψη. Όσον αφορά ειδικά στη Λέσβο: τι εννοούν πραγματικά όταν εξαγγέλλουν «κλειστά κέντρα κράτησης» και «διαδικασίες εξπρές» στο άσυλο;

Ας τα δούμε ξεχωριστά: υπάρχουν δυο Μόριες αυτή τη στιγμή. Ο χώρος που είναι περιφραγμένος και στεγάζει σε οικίσκους υπηρεσίες, ευπαθείς ή ιδιαίτερες ομάδες και ο αυτοσχέδιος χώρος πέριξ του camp με παραπήγματα, πολλαπλάσιο πληθυσμό μεταξύ των οποίων πάλι οικογένειες, ευπαθείς, ανήλικοι κτλ. Για να «κλειστεί» όλος αυτός ο κόσμος καταρχήν θέλει ένα καινούριο camp. Μια καινούρια περίφραξη. Που θα επεκτείνει την επίσημη «Μόρια» πολύ περισσότερο. Εκεί που οι συντηρητικές παρατάξεις και η τοπική κοινωνία δε θέλει να ακούσει για νέο camp ή για μόνιμη και επίσημη επέκταση των δομών που ήδη υφίστανται… πώς θα φτιάξουν μια μεγάλη κλειστή φυλακή; Η τοπική κοινωνία, που ίσως χαρεί ακούγοντας για κλειστή δομή, έχει σκεφτεί επακριβώς τι σημαίνει αυτό; Πολλοί θα πουν ότι θα μπει μια τάξη στο χάος των ανθρώπων που «λυμαίνονται» εδώ και εκεί. Θα τους έλεγα απλά πως οι φυλακές δεν αποτελούν λύση, πως έχει αποδειχθεί επιστημονικά ότι η πραγματική υποβάθμιση ενός τόπου έρχεται ευκολότερα από την επένδυση στην απανθρωποποίηση. Θα μου πουν: είναι λύση τότε αυτό που συμβαίνει; Όχι. Αλλά ξαναλέω πως οι ισορροπίες σε τόσο περίπλοκα θέματα δεν αποκαταστάθηκαν ποτέ από τον εγκλεισμό και αυτό το υπογράφουν δεκαετίες επιστημονικής έρευνας. Να το πω απλά: δεν δουλεύει έτσι.

Σε τόσο περίπλοκα και παγκόσμια θέματα δεν υπάρχουν αμιγώς τοπικές λύσεις και μάλιστα στηριγμένες σε συνταγές που έχουν αποτύχει. Και τελικά αυτό θέλουμε: αντί να στραφούμε στις ρίζες του προβλήματος του προσφυγικού να γεμίσουμε απλά φυλακές τα νησιά μας; Από τη Σκύλα στη Χάρυβδη δηλαδή; Και κάτι τελευταίο: επισκοπώντας την έρευνα τα τελευταία χρόνια στα ελληνικά νησιά βλέπουμε -και είναι φυσικό- έναν προσφυγικό πληθυσμό στα ψυχικά του όρια. Για να το θέσω με τα λόγια ενός φίλου αστυνομικού σε υψηλή θέση μέχρι πρότινος στο στρατόπεδο της Μόριας: «Αν σκεφτείς τι έχουν περάσει αυτοί οι άνθρωποι, τι τραβάνε εδώ δίχως να φταίνε και πόσο άσχημα ψυχολογικά είναι, αποτελεί θαύμα που το camp δεν καίγεται κάθε μέρα». Να είμαστε σίγουροι πως ο εγκλεισμός θα εντείνει την κατάσταση, και θα γείρει την παλάντζα προς περισσότερο χαοτικές καταστάσεις. Που όπως κάθε φορά – το είδαμε καλά – τις πληρώνουν αθώα γυναικόπαιδα.

Για τις διαδικασίες ασύλου εξπρές τώρα: μάλλον πίσω από αυτή τη φράση ορισμένοι ονειρεύονται διαδικασίες απέλασης εξπρές. Εκατοντάδες χρόνια κοινωνικών αγώνων έχουν φέρει στη σημερινή κατάσταση με μια δικαιοσύνη κουτσουρεμένη αλλά με κάποιους βασικούς κανόνες. Θα πω μόνο το εξής: η παραβίαση αυτών των κανόνων σε κάθε περίπτωση είναι ένα πλήγμα όχι μόνο προς τους πρόσφυγες που θα στείλουμε πίσω αλλά προς τους ίδιους εμάς. Είναι ένας απαίσιος αυτο-ακρωτηριασμός. Δεν γίνεται να υπάρξει δικαιοσύνη αλά καρτ, έχει και αυτό αποδειχθεί. Αν η πολιτεία βρει τρόπο να μην την εφαρμόζει κατά το δοκούν θα στρέψει αργά η γρήγορα αυτόν τον «τρόπο» κατά των ίδιων των πολιτών της. Μήπως δεν το κάνει ήδη; Το να απαιτούμε δίκαιες και όχι «εξπρές» διαδικασίες απονομής δικαιοσύνης για όλους ανεξαιρέτως είναι πολιτικός πολιτισμός. Το αντίθετο ακουμπάει τον κανιβαλισμό και αργά η γρήγορα κάποιος θα τραφεί και από τη σάρκα μας.

Θαρρώ λοιπόν πως το να γίνουν «κλειστά κέντρα» είναι είτε ανέφικτο είτε τρομερά επικίνδυνο. Μας πάει από το ένα κακό στο άλλο και δε μας βοηθάει καθόλου να θίξουμε συλλογικά τις ρίζες του προσφυγικού. Μα αλήθεια, ποιος θα αποτρέψει το να μην ακολουθηθεί και στην Ελλάδα αυτό που συμβαίνει παγκόσμια; Δείτε στις Ηνωμένες Πολιτείες σχετικά με το παράδειγμα του τοίχου με το Μεξικό. Δεκαετίες επιστημονικής έρευνας που αποδεικνύουν το πόσο απάνθρωπη και άχρηστη είναι η πολιτική «του φράχτη» πετιέται στα σκουπίδια με την ενθρόνιση του καροτί Προέδρου που θέλει να φτιάξει νέο Σινικό τείχος. Δείτε τι συμβαίνει με τον τρόπο «εγκλεισμού» των προσφύγων, με παιδιά που αποχωρίζονται γονείς, με κέντρα κράτησης που είναι αδύνατον να συντηρηθούν ακόμα και με την οικονομική ευρωστία και αποτελεσματικότητα μιας Αμερικής…

Δεν μιλάμε λοιπόν εδώ για λελογισμένες αποφάσεις αλλά για αποφάσεις με μια συγκεκριμένη σκοπιμότητα πίσω τους. Μιλάμε για μια παγκόσμια τάση «επένδυσης» στην στρατικοποίηση, στον εγκλεισμό, στο κέρδος από το προσφυγικό, στην ποινικοποίηση της αναζήτησης ελευθερίας από τους φτωχότερους του κόσμου αλλά και δαιμονοποίησης της αλληλεγγύης στις χώρες υποδοχής (οι οποίες παρεμπιπτόντως εξάγουν τη φτώχεια και τις ανισότητες και ανούσια φιλανθρωπία ως κύριο προϊόν). Είναι ο πιο άμεσος τρόπος να μην θιγούν οι ρίζες των παγκόσμιων ανισοτήτων οι οποίες τρέφουν τους λίγους ισχυρούς και απομυζούν δίχως οίκτο ανθρώπους και περιβάλλον. Είναι ένας τρόπος οι ανίσχυροι να συνεχίσουν να τρώγονται μεταξύ τους, ντόπιος εναντίον ξένου, ντόπιος εναντίον ντόπιου…Είναι ένας ανελέητος, τυφλός και παντελώς απάνθρωπος τρόπος που επιμένει κόντρα στη λογική μέχρι να καταρρεύσει κάτω από την ίδια του την ολέθρια ανοησία. Σε αυτόν ας επιλέξουμε αν θα γίνουμε τσιράκια για να φάμε κανένα ψίχουλο ή αν θα σταθούμε απέναντί του.

Η μικρή μας ζωή αντηχεί σε πράγματα πολύ μεγαλύτερα από εμάς. Οι εξαγγελίες εγκλεισμού ή αποπομπής αθώων συνανθρώπων μας περιέχουν τον σπόρο και της δικής μας «φυλακής».

Γιώργος Τυρίκος – Εργάς, Δρ. Κοινωνικής Λαογραφίας – Ακτιβιστής

Θέλεις να μαθαίνεις για τις δράσεις του ΜεΡΑ25; Γράψου εδώ.