Τα οικονομικά της προσφοράς, ο νεοφιλελευθερισμός όπως λέγεται κοινώς, δηλαδή η απορρύθμιση των εργασιακών κεκτημένων και οι μαζικές ιδιωτικοποιήσεις, παρουσιάζεται ως κάτι το καινούριο, το ιστορικά φρέσκο και αδοκίμαστο. Κι όμως είναι εξαιρετικά μπαγιάτικος: μας έρχεται αυτούσιος από τον 19ο αιώνα και ειδικά το δεύτερο μισό του, που ο Μάρκ Τουέιν ονόμαζε Guilded Age.
Η εποχή αυτή χαρακτηριζόταν από την φρενίτιδα του κέρδους που η τρομερή ανάπτυξη των παραγωγικών δυνάμεων υποσχόταν, δεύτερη βιομηχανική επανάσταση γαρ. Η εκτεταμένη αυτοματοποίηση της παραγωγής εκτίναξε την παραγωγικότητα και νέα προϊόντα έρχονταν να σαρώσουν, δημιουργώντας αγορές από το μηδέν, ικανοποιώντας ανάγκες που κάποιες φορές δεν γνωρίζαμε καν ότι είχαμε, από τον σιδηρόδρομο, τις μηχανές εσωτερικής καύσης και ντίζελ μέχρι το τηλέφωνο, τον κινηματογράφο, τις ψυχοτρόπες ουσίες και την κόκα κόλα…
Η εποχή αυτή διακρίνεται στη δύση, και δη στις ΗΠΑ, από άκρατο οικονομικό φιλελευθερισμό. Δεν υφίστατο ο όρος ρυθμιστικό πλαίσιο (regulation). Δεν υπήρχε κράτος πρόνοιας, δεν υπήρχαν φόροι εισοδήματος, φόροι στα κέρδη, φόροι στην κατανάλωση. Οι όροι και οι συνθήκες εργασίας ήταν απαράδεκτες, έρμαια της εργοδοτικής ασυδοσίας.
Μόνο ελεύθερη αγορά υπήρχε κατά την Guilded Age. Ο διαβασμένος φιλελεύθερος θα παρατηρήσει πως υπήρχε προστατευτισμός στο διεθνές εμπόριο. Πράγματι, οι βιομηχανικές χώρες επέβαλαν δασμούς σε εισαγωγές εμπορευμάτων ανταγωνιστικών των εγχώριων, αλλά μέχρι εκεί έφτανε ο κρατικός παρεμβατισμός στην οικονομία.
Η εργατική τάξη, το βιομηχανικό προλεταριάτο, ζούσε σε συνθήκες άθλιες με την εκμετάλλευση να είναι τεράστια και την αβεβαιότητα να κυριαρχεί με την απουσία κοινωνικής πρόνοιας. Η πάλη ήταν το μόνο όπλο των εργατών, ο συνδικαλισμός και η απεργία. Το εργατικό κίνημα αιματοκυλίστηκε πάμπολλες φορές για κατακτήσεις που θεωρούνται(;) σήμερα αυτονόητες όπως το πενθήμερο, το οχτάωρο, οι εργοδοτικές ασφαλιστικές εισφορές, η ασφάλεια στην εργασία, η πληρωμένη άδεια, η κατάργηση της παιδικής εργασίας κλπ.
Ο κεϋνσιανισμός ήρθε μετά την κατάρρευση του 1929, ακριβώς για να θεραπεύσει τις τεράστιες κοινωνικές ανισότητες που ο άκρατος οικονομικός φιλελευθερισμός επέφερε. Τίποτα το νέο λοιπόν σε αυτή τη θεώρηση που στην εποχή της ήταν τόσο προωθημένη ώστε μέχρι και ο Πάπας της Ρώμης να διαφημίζει κρασί με κοκαΐνη, το Vin Mariani, κρασί μπορντώ με φύλλα κόκας. Μαρκεταρίστηκε ως τονωτικό, ελιξήριο γνωρίζοντας μεγάλη επιτυχία, με τον Πάπα Λέων τον 13ο “να έχει πάντα ένα φλασκί μαζί του” όπως ανέφερε η διαφημιστική αφίσα της εποχής.
Αλέξης Σμυρλής, Οικονομολόγος, μέλος DiEM25-ΜέΡΑ25
Θέλεις να μαθαίνεις για τις δράσεις του ΜεΡΑ25; Γράψου εδώ.
