Ο ιδρυτής της Νέας Δημοκρατίας, Κωνσταντίνος Καραμανλής, στα χρόνια των Παρισίων μετεξελίχθηκε σε έναν στοχαστή της πολιτικής – από κυνικό εκτελεστικό όργανο των επιταγών της Πρεσβείας και του Παλατιού. Στο Παρίσι έχτισε τον εαυτόν του ως ηγέτη του έθνους, ως εθνάρχη, ικανό να σηκώσει στις πλάτες του τη μετάβαση από τη Χούντα στην Κοινοβουλευτική Δημοκρατία. Στο πλαίσιο αυτό, το ιδεολογικό μοντέλο πάνω στο οποίο βάσισε εν τέλει το νέο κόμμα που ίδρυσε επιστρέφοντας από την Εσπερία ήταν το γερμανικό κεντροδεξιό μοντέλο της Κοινωνικής Οικονομίας της Αγοράς (Soziale Marktwirtschaft) ή Ριζοσπαστικός (Κοινωνικός) Φιλελευθερισμός όπως το απέδωσε ο ίδιος ο Καραμανλής στα ελληνικά.
Soziale Marktwirtschaft
Το μεταπολεμικό γερμανικό μοντέλο δεν ήταν ο ορντολιμπεραλισμός, που ήρθε αρκετά αργότερα ως κυρίαρχο, αλλά το Soziale Marktwirtschaft (Κοινωνική Οικονομία της Αγοράς). Ο καθηγητής Αλφρέδος Μύλλερ-Αρμάκ της σχολής της Κολωνίας συνδύασε τον ορντολιμπεραλισμό της σχολής του Φράιμπουργκ με τον κρατικό σχεδιασμό ως προς την επίτευξη στόχων κοινωνικής ευημερίας. Ενώ ο ορντολιμπεραλισμός κήρυττε πως ο ρόλος του κράτους είναι να θέτει μόνο το πλαίσιο, ordo, και να μην παρεμβαίνει με κανέναν άλλο τρόπο στην οικονομία, η σχολή της Κολωνίας υποστήριζε πως το κράτος πρέπει να είναι παρόν με στόχο την διαρκή βελτίωση των συνθηκών της αγοράς και κυρίως την επίτευξη κοινωνικής ισορροπίας και ειρήνης. Υποστηρικτής αυτού του υβριδίου laissez faire και κεντρικού σχεδιασμού, η γνωστή μας δηλαδή μικτή οικονομία, ήταν ο Λουδοβίκος Έρχαρντ. Στην περίφημη ομιλία του “Η οικονομία της αγοράς σε αμφισβήτηση” στο συνέδριο των χριστιανοδημοκρατών το 1948, παρουσίασε τον ριζοσπαστικό φιλελευθερισμό ενθουσιάζοντας τον Αντενάουερ που τον υιοθέτησε ως την βασική πολιτική του κόμματος των Χριστιανοδημοκρατών.
Αυτός ο συγκερασμός ανάμεσα στην οικονομία της αγοράς και το κοινωνικό κράτος (welfare state) ήταν το καλύτερο ανάχωμα στον «κομμουνιστικό κίνδυνο» για τους ιθύνοντες του CDU και για τον Κωνσταντίνο Καραμανλή που τον εισήγαγε στην Ελλάδα.
Νέα Δημοκρατία: Εκκρεμές μεταξύ Κοινωνικού Φιλελευθερισμού κ Νεοφιλελευθερισμού
Ο Ριζοσπαστικός Φιλελευθερισμός κατέστη και επίσημα η ιδεολογία της Νέας Δημοκρατίας στο πρώτο συνέδριο του κόμματος που έλαβε χώρα τον Μάη του 1979 στη Χαλκιδική. Με αυτό ολοκληρώθηκε μια πορεία τριών ετών, που ξεκίνησε το 1976 με το πρώτο προσυνέδριο πάλι στη Χαλκιδική και την Κίνηση της Βόλβης των νεολαίων του κόμματος, με το στέλεχος της ΟΝΝΕΔ Βαγγέλη Μεϊμαράκη να διακηρύττει πως το κόμμα πρέπει να μετατραπεί από αρχηγικό σε κόμμα αρχών. Όπερ και εγένετο. Στη Χαλκιδική το 1979, η ΝΔ έγινε κόμμα αρχών, με το δόγμα του ριζοσπαστικού φιλελευθερισμού να ψηφίζεται ομόφωνα από τους συνέδρους ως η καταστατική ιδεολογική αρχή της Νέας Δημοκρατίας. Το 1980 ο Κωνσταντίνος Καραμανλής μεταπηδά στη θέση του Προέδρου της Δημοκρατίας, ενώ την αρχηγία του κόμματος και την πρωθυπουργία αναλαμβάνει ο Γεώργιος Ράλλης. Στις εκλογές του 1981 το ΠΑΣΟΚ του Ανδρέα Παπανδρέου σαρώνει και η ΝΔ φεύγει από τα κυβερνητικά έδρανα. Τον Ράλλη διαδέχεται ο Ευάγγελος Αβέρωφ, τον οποίο διαδέχεται ο Κωνσταντίνος Μητσοτάκης το 1984.
Το δεύτερο συνέδριο της Νέας Δημοκρατίας πραγματοποιήθηκε το 1986 στη Θεσσαλονίκη. Είχε προηγηθεί η ήττα στις εκλογές του Ιουνίου του 1985 και η αποχώρηση του Κωστή Στεφανόπουλου και εννέα ακόμη βουλευτών μερικούς μήνες μετά, τον Σεπτέμβρη του 1985 (οι οποίοι ίδρυσαν τη ΔΗ.ΑΝΑ.). Στο συνέδριο, ο Κωνσταντίνος Μητσοτάκης επιχείρησε να μεταστρέψει τις ιδεολογικές αρχές της Νέας Δημοκρατίας προς νεοφιλελεύθερες κατευθύνσεις. Τα ιδεολογικά θέματα κυριάρχησαν στο συνέδριο, γύρω από τα οποία διεξήχθη σφοδρή σύγκρουση μεταξύ των νεοφιλελεύθερων και των υποστηρικτών του ριζοσπαστικού φιλελευθερισμού. Εν τέλει κατέληξαν στη συμβιβαστική λύση η μεν ιδεολογική διακήρυξη, που εγκρίθηκε ομόφωνα, να αναφέρεται στις αρχές της Χαλκιδικής, επαναεπικυρώνοντας τον Ριζοσπαστικό Φιλελευθερισμό ως καταστατική ιδεολογική αρχή του κόμματος, το δε πολιτικό πρόγραμμα να κινείται προς νεοφιλελεύθερες κατευθύνσεις.
Το 1990 η ΝΔ ανεβαίνει στην εξουσία. Ο Κωνσταντίνος Μητσοτάκης ξεκινά να εφαρμόζει το νεοφιλελεύθερο πρόγραμμά του, που περιελάμβανε ιδιωτικοποιήσεις, απορρύθμιση εργασιακών, περικοπές στην υγεία και την παιδεία, γενικευμένη λιτότητα. Οι κοινωνικές αντιδράσεις ήταν τεράστιες. Μαζικές και διαρκείς απεργίες και μαθητικές καταλήψεις δημιούργησαν κοινωνικό ανάχωμα στην εφαρμογή «μνημονίων» είκοσι χρόνια πριν το Καστελόριζο. Το κοινωνικό περιβάλλον ήταν δυστοπικό. Η ΝΔ του Κωνσταντίνου Μητσοτάκη είχε χάσει εκείνη την κρίσιμη μάζα του κέντρου που της έδωσε την εξουσία το 1990. Με το Μακεδονικό, ο Κ.Μητσοτάκης έχασε και τον σκληρό πυρήνα των δεξιών. Το ονοματολογικό μονοπωλούσε τα νεόκοπα τότε ιδιωτικά ΜΜΕ. Αυτά, μαζί με πολιτικούς που έσπευσαν να εκμεταλλευθούν την κατάσταση, χτίζοντας την πολιτική τους καριέρα πουλώντας έθνος και πατρίδα, καλλιέργησαν και γιγάντωσαν τα φοβικά σύνδρομα που ενεργοποιήθηκαν αντανακλαστικά στον συντηρητικό πληθυσμό, που παραδοσιακά αποτελούσε και αποτελεί την κύρια δεξαμενή της ΝΔ.
Η κυβέρνηση Μητσοτάκη πέφτει το 1993, με τους βουλευτές Στεφανόπουλο και Συμπιλίδη, προσκείμμενοι αμφότεροι στον Αντώνη Σαμαρά, να άρουν την εμπιστοσύνη τους. Στις εκλογές του Οκτωβρίου το ΠΑΣΟΚ κερδίζει και ο Μητσοτάκης κατέρχεται της ηγεσίας του κόμματος. Νέος αρχηγός της Νέας Δημοκρατίας ο Μιλτιάδης Έβερτ. Πρώτο μέλημά του Έβερτ ήταν η «απομητσοτακοποίηση» του κόμματος τόσο σε επίπεδο ιδεολογίας όσο και σε επίπεδο μηχανισμών. Αυτό ακριβώς είναι και το επίδικο του τρίτου συνεδρίου του κόμματος τον Απρίλιο του ’94. Και μόνο η επιλογή της τοποθεσίας του συνεδρίου – πάλι η Χαλκιδική – έδειχνε την επιθυμία της ηγεσίας να επιστρέψει στην καραμανλική ορθοδοξία. Γραμματέας Πολιτικού Σχεδιασμού εκείνη την εποχή ήταν ο πρώην πρωθυπουργός Κώστας Καραμανλής.
Ο Έβερτ δηλώνει από το βήμα του συνεδρίου πως “η ΝΔ δεν είναι κόμμα ούτε σοσιαλιστικό αλλά ούτε νεοφιλελεύθερο”, κηρύσσοντας την επιστροφή του κόμματος στις ιδεολογικές του ρίζες, αυτές του ριζοσπαστικού φιλελευθερισμού, που έχει ως στρατηγική επιδίωξη την «ειρηνική επανάσταση με αξιοπιστία». Για να καταστεί σαφέστερη η ρήξη της Νέας Δημοκρατίας με τις επιλογές της κυβέρνησης Μητσοτάκη, οι σύνεδροι αποκηρύσσουν – με ανάλογη πρόβλεψη στο καταστατικό του κόμματος – τον νεοφιλευθερισμό, εξέλιξη που προκαλεί την έκρηξη του Ανδρέα Ανδριανόπουλου, με τον Κωνσταντίνο Μητσοτάκη στην ομιλία του να υποστηρίζει τις επιλογές του.
Στα χρόνια από το 1997 μέχρι την κρίση, η ΝΔ ιδεολογικά κινήθηκε λίγο-πολύ μέσα στα πλαίσια της καραμανλικής ορθοδοξίας, ο ανηψιός Κώστας Καραμανλής ήταν γαρ αρχηγός του κόμματος: κεντροδεξιά με έμφαση στο κέντρο. Ο Αντώνης Σαμαράς – που ανέλαβε αρχηγός το 2009 – επιχείρησε στο 8ο συνέδριο του κόμματος τον Ιούνιο του 2010 να οδηγήσει το κόμμα σε ένα υβριδικό ιδεολογικό μοντέλο, εκείνο του κοινωνικού φιλελευθερισμού αλλά με έντονα συντηρητικά έως και ακροδεξιά στοιχεία.
Και φτάνουμε στην εποχή Κυριάκου Μητσοτάκη ή αλλιώς, ’90 – ’93 reloaded. Η ΝΔ του Κυριάκου Μητσοτάκη δεν δηλώνει νεοφιλελεύθερη, ούτε προχωρά σε σχετικές ιδεολογικές αλλαγές καταστατικά. Σίγουρα όμως δεν δηλώνει και υποστηρίκτρια της καραμανλικής ορθοδοξίας. Είναι λοιπόν οι ίδιες οι πράξεις της ως κυβέρνηση που θα μας δώσουν το ιδεολογικό στίγμα της παρούσας ΝΔ. Τα δείγματα γραφής μέχρι τώρα αλλά και οι εξαγγελίες για το μέλλον, συμπυκώνονται ιδεολογικά σε δύο κατευθύνσεις: Νόμος κ Τάξη – Τα πάντα για την κερδοφορία. Αυτοί είναι οι δύο άξονες πολιτικής της ΝΔ του κου Μητσοτάκη, η ακροδεξιά στάση στα κοινωνικο-πολιτικά και ο νεοφιλελευθερισμός στην οικονομία, θυμίζοντας έντονα την τριετία του πατρός Μητσοτάκη, όπου συνυπήρχε ξεπούλημα δημόσιας περιουσίας και απορρύθμιση μαζί με Καλαμπόκες, αποδεικνύοντας πως ιστορικά, η εφαρμογή των νεοφιλελεύθερων επιταγών πηγαίνει χέρι-χέρι με την καταστολή και την παρακρατική βία. Η ΝΔ του Κυριάκου Μητσοτάκη ίσως αποδειχθεί η πιο επικίνδυνη έκφραση της κυβερνώσας Δεξιάς στην μεταπολιτευτική Ελλάδα.
Θέλεις να μαθαίνεις για τις δράσεις του ΜεΡΑ25; Γράψου εδώ.
