Ο Έλληνας τέως υπουργός οικονομικών τοποθετείται για την απερισκεψία του Boris Johnson, τον Keir Starmer και γιατί πιστεύει ότι το Ενωμένο Βασίλειο πρέπει πια να επιδιώξει Brexit χωρίς συμφωνία.
Του Τζωρτζ Ήτον
Για τον Γιάνη Βαρουφάκη, η καραντίνα δεν ήταν χρόνος αναστοχασμού. “Έχω περισσότερη δουλειά τώρα, απ’ όση είχα ποτέ. Όπως ξέρετε, τα πάντα έχουν μετατραπεί σε συναντήσεις μέσω Ζουμ, που σημαίνει μηδέν διαχωρισμός του δημόσιου από το ιδιωτικό”, μας εξήγησε όταν μιλήσαμε τελευταία στη διάρκεια μιας τέτοιας βιντεοκλήσης.
Ο 59-χρονος οικονομολόγος, θεωρητικός των παιγνίων και “ανορθόδοξος Μαρξιστής”, από μέσα Μαρτίου, που η Ελλάδα μπήκε σε καραντίνα, έχει μοιράσει τον χρόνο του μεταξύ της καλοκαιρινής του κατοικίας στην Αίγινα και το Κοινοβούλιο της χώρας του στην Αθήνα. Ο Βαρουφάκης επανεξελέγη βουλευτής τον περασμένο Ιούλιο, ένας από τους εννέα αντιπροσώπους του ΜεΡΑ25, τον ελληνικό εκλογικό βραχίονα του πανευρωπαϊκού Κινήματος για Δημοκρατία στην Ευρώπη 2025 (DiEM25), το οποίο συνίδρυσε το 2016.
“Είναι μια τιτάνια δοκιμασία, που σε φέρνει αντιμέτωπο με τις αντοχές σου”, μας λέει για την πρόκληση “να κτίσεις ένα κοινοβουλευτικό κόμμα από την αρχή” (ο Βαρουφάκης παραιτήθηκε από τον Σύριζα το 2015 σε ένδειξη διαμαρτυρίας για το τρίτο μνημόνιο λιτότητας του Αλέξη Τσίπρα).
Είμαστε το μικρότερο κόμμα στη Βουλή, αλλά τις τελευταίες εβδομάδες, δεν θα ήταν υπερβολή να πούμε ότι λειτουργούμε σαν επίσημη αντιπολίτευση, όντας οι μόνοι που κάνουμε τη συμπολίτευση να αισθάνεται λίγο εύθραυστη. Κι αυτό γιατί όταν σηκώνεται ο Τσίπρας – ο παλιός μου σύντροφος, υπάρχει μια σταθερή γραμμή από την κυβέρνηση, που πάντα τον ισοπεδώνει: “Αυτό ακριβώς κάνατε κι εσείς για τέσσερα χρόνια”.
Ο Βαρουφάκης, που επέκρινε την ΕΕ για τη λιτότητα που επέβαλε στην Ελλάδα στο απομνημόνευμα του “Ανίκητοι Ηττημένοι”, πιστεύει ότι η πανδημία του Covid19 έχει καταδείξει τα ίδια ελαττώματα με την κρίση της Ευρωζώνης.
Το 2010 είχαμε μια χρεωκοπία που η ΕΕ την χειρίστηκε σαν κρίση ρευστότητας, αυξάνοντας το δανεισμό, και ο μόνος τρόπος να περνούσαν τα τεράστια δάνεια διάσωσης από τα κοινοβούλια τους, ήταν υπό όρους αυστηρής λιτότητας.
“Τώρα έχουμε μια ακόμα πιο αυταπόδεικτη περίπτωση πτώχευσης. Η άμπωτις τράβηξε τα νερά , ο καπιταλισμός ανεστάλη, τόσο η προσφορά όσο και η ζήτηση πάγωσαν. Αυτό αφήνει πίσω του μια σειρά από πτωχεύσεις και αυτοί στην ΕΕ συνεχίζουν να χειρίζονται το πρόβλημα σαν κάτι που μπορεί να λυθεί με δάνεια… ο Covid19 έχει υπέρ-μεγεθύνει τις αποτυχίες στην αντιμετώπιση της ευρω-κρίσης”.
Συμφωνεί άραγε με τους σχολιαστές που προβλέπουν ότι η πανδημία θα μπορούσε να οδηγήσει στην κατάρρευση της ΕΕ ή της ευρωζώνης; «Εδώ ταιριάζει η φράση του John Maynard Keynes, ο οποίος παρατήρησε ότι “η αγορά μπορεί να παραμένει ανορθολογική περισσότερο από όσο εγώ μπορώ να παραμένω φερέγγυος”. “Η Ευρώπη”, εξηγεί ο Βαρουφάκης, “είναι ένα πολύ πλούσιο σύνολο, ιδιαίτερα η ευρωζώνη. Υπάρχει τόσος πλούτος για σπατάλη – και αυτό ακριβώς κάνει, επιβάλλει στασιμότητα στην ευρωζώνη με ένα τρόπο που μεγεθύνει τις ανισορροπίες και τις φυγόκεντρες δυνάμεις, κάτι που τελικά θα δώσει ένα τέλος σε αυτό το πείραμα. Αλλά μπορεί να μην είμαι εδώ για να το δω, καθώς όσο πιο πλούσιο είναι ένα μη βιώσιμο σύστημα, τόσο περισσότερο μπορεί να διατηρηθεί.”
“Όσο πιο άκαμπτο γίνεται το σύστημα, τόσο πιο δύσκολο είναι να διαλυθεί – αλλά όταν διαλυθεί, θα διαλυθεί με γιγαντιαία έκρηξη”, προειδοποιεί. “Αυτός είναι ο μεγάλος μου φόβος.”
Ο Βαρουφάκης, που αντιτάχθηκε στο Brexit στην διάρκεια της εκστρατείας του δημοψηφίσματος του 2016 (και βοήθησε να πεισθεί ο Corbyn υπέρ του Remain), τώρα πιστεύει ότι το Η.Β. πρέπει να εξέλθει από την τρέχουσα μεταβατική περίοδο χωρίς μια νέα εμπορική συμφωνία.
“Μετά από τέσσερα χρόνια, τώρα πρέπει να φύγετε, χωρίς συμφωνία. Δεν είχα αυτή την άποψη πριν δύο μήνες, αλλά τα πράγματα αλλάζουν. Έτσι, για παράδειγμα, το επιχείρημα του Michel Barnier ότι δεν μπορείτε να συμμετέχετε α λα κάρτ – ότι εάν θέλετε να έχετε αυξημένη πρόσβαση στην ενιαία αγορά, πρέπει να δεχθείτε την ενιαία αγορά όπως είναι – όλο αυτό έχει καταρρεύσει. Η ενιαία αγορά δεν υφίσταται πλέον. Βλέπετε ήδη ότι, υπό το βάρος της κρίσης του κορονοϊού, οι κανόνες έχουν ανασταλεί… Λυπάμαι που το παραδέχομαι, αλλά αν ήμουν κοντά στον Μπόρις θα έλεγα “βγείτε”.
Ωστόσο, ο αρχικός χειρισμός της πανδημίας από το Η.Β. έχει ιδωθεί με ανησυχία στην Ελλάδα, η οποία έχει καταγράψει μόνο 150 θανάτους μετά την έγκαιρη επιβολή αυστηρών περιορισμών. “Οι περισσότεροι Έλληνες έχουν την άποψη ότι ο Μπόρις Τζόνσον πήρε την τιμωρία που του άξιζε, τόσο προσωπικά όσο και ως πρωθυπουργός, μετά την υιοθέτηση μιας ξεπερασμένης και σκληρής προσέγγισης κοινωνικού δαρβινισμού έναντι του Covid-19.”
Ο Βαρουφάκης αντίθετα επαινεί τη Γερμανία – μια χώρα με την οποία συγκρούσθηκε έντονα ως υπουργός Οικονομικών της Ελλάδας. “Νομίζω ότι η Γερμανία τα πήγε αρκετά καλά, τουλάχιστον στο μέτωπο της πανδημίας, συνδυάζοντας το lockdown εφαρμόζοντας εξαιρετικά ένα σχέδιο μετάβασης στην δεύτερη φάση μέσω μαζικών τεστ – αυτή είναι η κλασσική Γερμανική εφευρετικότητα όσον αφορά την οργάνωση.”
Σε γεωπολιτικό επίπεδο, ο Βαρουφάκης ανησυχεί για το ενδεχόμενο στρατιωτικών συγκρούσεων μεταξύ Ηνωμένων Πολιτειών και Κίνας. “Οι Ηνωμένες Πολιτείες θα γίνουν όλο και πιο επιθετικές και φιλοπόλεμες στην Θάλασσα της Νότιας Κίνας, γι’ αυτό ανησυχώ πολύ για ένα πόλεμο που θα ξεσπούσε εκεί. Και θα πω κάτι το οποίο είμαι σίγουρος ότι θα χρησιμοποιηθεί εναντίον μου, αλλά θα το πω γιατί το πιστεύω, ότι οι πιθανότητες αυξάνονται αν ο Ντόναλντ Τραμπ χάσει τον Λευκό Οίκο. Όποιος έρθει στη συνέχεια, είτε είναι ο Μπάιντεν είτε μια μαριονέτα που θα εκλέξουνί στο Δημοκρατικό Εθνικό Συνέδριο τον Αύγουστο, θα είναι πολύ πιο επιρρεπής από τον Τραμπ στον πόλεμο. Ένα καλό του Τραμπ – και δεν υπάρχουν πολλά καλά – είναι ότι φαίνεται να αποφεύγει την ένοπλη αντιπαράθεση.
“Ένας Δημοκρατικός πρόεδρος που δεν εμπνέει σεβασμό, όπως ενέπνεε ο Ομπάμα, θα βρίσκεται σε πολύ αδύναμη θέση. Και ποιος είναι ο καλύτερος τρόπος να στοιχήσει το έθνος πίσω του; Ξεκινώντας ένα πόλεμο.”
Ο Βαρουφάκης μπορεί να θεωρεί ότι ο καπιταλισμός έχει “ανασταλεί”, αλλά δεν συμμερίζεται την αισιοδοξία των σχολιαστών που χαιρέτησαν αυτή την κατάσταση ως μια “σοσιαλδημοκρατική” ή “σοσιαλιστική” στροφή. “Ακούω τους φίλους και τους συντρόφους μου, όπως τον Σλαβόι Ζίζεκ, που ιδρώνουν να εκμαιεύσουν μια εικόνα αισιοδοξίας μέσα από αυτό το χάος”, εξηγεί, “και τους κοιτώ με απορία”. Επειδή είναι ήδη αρκετά αξιοσημείωτο – οι χρηματοπιστωτικές αγορές κάνουν πάρτυ, αφού τροφοδοτήθηκαν με τόση ρευστότητα. Μόλις βγούμε από το lockdown, πιστεύω ότι αυτή η ρευστότητα θα μεταφρασθεί σε δύο πράγματα: πρώτον, μεγαλύτερη ανισότητα και, δεύτερον, περισσότερο εθνικισμό.”
Ο Βαρουφάκης μετανάστευσε στο Ηνωμένο Βασίλειο σε ηλικία 17 ετών και παρέμεινε εκεί για πάνω από μια δεκαετία, σπουδάζοντας μαθηματικά στο Πανεπιστήμιο του Έσσεξ, όπου απέκτησε επίσης διδακτορικό οικονομικών σπουδών, πριν διδάξει στα πανεπιστήμια του Έσσεξ, της Ανατολικής Αγγλίας και του Κέιμπριτζ. Τα χρόνια της Θάτσερ ήταν για αυτόν ένα σκληρό μάθημα. “Θυμάμαι όταν η ανεργία στο Ηνωμένο Βασίλειο αυξήθηκε από 750.000 σε 3,5 εκατομμύρια άτομα. Σκέφτηκα τότε, αυτό είναι! Τώρα η εργατική τάξη θα αρχίσει αυτόματα να οργανώνεται και η αστική τάξη θα πάρει την τιμωρία που της αξίζει. Και κοιτάξτε τι συνέβη: οι μόνοι ωφελημένοι ήταν οι κερδοσκόποι και οι χρηματαγορές, και οι μεγάλες τράπεζες στο Σίτυ του Λονδίνου. Η αριστερά αποδεκατίστηκε και παραμένει έτσι μέχρι σήμερα. Δεν υπάρχουν σιδερένιοι νόμοι της ιστορίας που να ευνοούν την αριστερά.”
Ούτε και ο Βαρουφάκης, ο οποίος παρέμεινε συνεπής υποστηρικτής του Corbyn, ενθουσιάστηκε από εκλογή του Keir Starmer σην ηγεσία των Εργατικών. Περιγράφει τον Starmer ως “πολύ γλυκό τύπο, αλλά εντελώς ακίνδυνο έναντι του κατεστημένου.”
“Είναι αδιαμφισβήτητο”, προσθέτει, “ότι μια κυβέρνηση Starmer θα είναι business as usual, με ένα πιο ευγενικό πρόσωπο και μερικές κινήσεις πολιτικής εδώ και εκεί για να δώσει σε μερικούς από τους ανθρώπους που υποφέρουν κάτι λίγο περισσότερο. Ωστόσο αυτό δεν πρόκειται να αποτελέσει εναλλακτική λύση σε αυτό που σκόπευε να θέσει στο τραπέζι το Εργατικό Κόμμα επί Corbyn-McDonnell.”
Τι θα γίνει με τα σχέδια του Βαρουφάκη για το μέλλον; Αυτή τη στιγμή ολοκληρώνει αυτό που χαρακτηρίζει έργο πολιτικής επιστημονικής φαντασίας το οποίο, αναφέρει, έχει “γραφτεί αποκλειστικά σε αεροπλάνα πριν το lockdown και σε τουαλέτες”.
“Έπρεπε να γράψω μια συνέχεια στο «Μιλώντας στην κόρη μου για την οικονομία (2017)”, εξηγεί, για μα απαντήσω στην εύλογη κριτική, “και ποια είναι η εναλλακτική στον καπιταλισμό;” Και δεν μπορώ να πω η Σοβιετική Ένωση, δεν μπορώ να πω η Σουηδία, οπότε για δεκαετίες απέφευγα να δώσω μια απάντηση σε αυτό το ερώτημα – αλλά δεν νομίζω ότι μπορώ πια αποφύγω την απάντηση.
“Και πάλι, δεν μπορούσα να καθίσω και να γράψω ένα βιβλίο για την ουτοπία. Έτσι κατέληξα στο να το διηγηθώ ως ιστορία επιστημονικής φαντασίας… Ονομάζεται Ένα Άλλο Τώρα: Επιστολές από Ένα Εναλλακτικό Παρόν. Το κεντρικό εύρημα είναι ότι το 2008 η κρίση ήταν τόσο μεγάλη που διέσπασε το χωροχρόνο:. H πραγματικότητα που ζούμε είναι το ένα μονοπάτι, αλλά υπάρχει και μια άλλη παράλληλη, σοσιαλιστική πραγματικότητα.”
Στον πραγματικό κόσμο, ο Βαρουφάκης δεν απέχει πολύ από αυτό που ο Ιταλός μαρξιστής Αντόνιο Γκράμσι αποκάλεσε “απαισιοδοξία της διάνοιας”. Διατηρεί όμως άραγε την αισιοδοξία της βούλησης; “Δεν είμαι καθόλου αισιόδοξος”, αναφέρει, εξηγώντας ότι η αισιοδοξία απαιτεί αποδείξεις ότι τα πράγματα θα αλλάξουν προς το καλύτερο.
“Αλλά έχω ελπίδα”, προσθέτει. “Η ελπίδα είναι κάτι που επιλέγεις.”
Πηγή: newstatesman.com
Θέλεις να μαθαίνεις για τις δράσεις του ΜεΡΑ25; Γράψου εδώ.