Κυρίες και κύριοι συνάδελφοι, έχουν περάσει δεκαέξι χρόνια από τότε που είδα για πρώτη φορά το πώς η συνεπιμέλεια μπορεί να κάνει τη διαφορά, πώς μπορεί να αμβλύνει τον πόνο στη διαδικασία ενός διαζυγίου, ενός χωρισμού, να στηρίξει τους γονείς ώστε οι γονείς να στηρίξουν τα παιδιά.

Το 2005 -και θα μου επιτρέψετε να μιλήσω επί προσωπικού, γιατί το προσωπικό είναι πολιτικό, όπως μας έμαθαν οι φεμινίστριες της 10ετίας του ’70– ήταν μία περίοδος που η κόρη μου, δεκαπέντε μηνών τότε, αποδήμησε, με τη μητέρα της βεβαίως, στην Αυστραλία. Εκείνη την περίοδο είχα γνωρίσει ένα ζευγάρι το οποίο έκανε πράξη τη συνεπιμέλεια, συναινετικά βέβαια. Ήταν ένα ευκατάστατο ζευγάρι, το οποίο «περπατούσε» το μονοπάτι το δύσκολο, του χωρισμού, με τον πόνο που αυτό σημαίνει. Ήταν, όμως τυχεροί, γιατί είχαν τις δυνατότητες. Είχαν δύο σπίτια κοντά το ένα στο άλλο και ο ένας γονιός και ο άλλος μπορούσαν να προσφέρουν υπνοδωμάτια στα δύο παιδιά τους και το σχολείο ήταν κοντά. Πρέπει να σας πω ότι, πραγματικά, τους ζήλεψα πάρα, πάρα πολύ.

Η σύγκριση με εκείνο που βίωνα εκείνη την περίοδο, ήταν συντριπτική. Μόλις είχα συμφιλιωθεί με την ιδέα -που είμαι σίγουρος ότι συνθλίβει τόσους πατεράδες εκεί έξω- ότι πρέπει να μάθουμε να ζούμε χωρίς το παιδί μας. Αν και η δική μου περίπτωση, βέβαια, ήταν ακραία, γιατί πιο μακριά δεν θα μπορούσε να πάει η κόρη μου. Αν συνέχιζε, θα γύρναγε πίσω. Δεν έχω αμφιβολία ότι εκείνος ο πόνος, εκείνη η απόγνωση είναι κάτι το οποίο ζουν χιλιάδες άνθρωποι εκεί έξω.

Από αυτό, λοιπόν, το Βήμα, της Βουλής, κοιτώ στα μάτια εσάς τους πατεράδες που και εσείς αναγκαστήκατε να πιείτε το δηλητήριο αυτής της συμφιλίωσης με την απάνθρωπη ιδέα ότι δεν μπορείτε να ζείτε με τα παιδιά σας. Και σας λέω ότι ναι, από προσωπική εμπειρία ξέρω τον πόνο του να είσαι στο αυτοκίνητο, παρκαρισμένος απέξω και να μην μπορείς να δεις το παιδί. Ξέρω το θυμό που φουντώνει μέσα σου με τη σκέψη -που μπορεί να είναι αληθινή ή να μην είναι αληθινή- ότι κάποιος ή κάποια χρησιμοποιεί το παιδί εναντίον σου, την αδικία του να σου λένε ότι είναι προς το συμφέρον του παιδιού να μη μεγαλώνει με εσένα. Ξέρω τη στεναχώρια του να πρέπει να υποχωρείς συστηματικά σε πράγματα που εσύ θεωρείς ότι είναι ουσίας, για να μην ξαναπιαστεί σε διασταυρούμενα πυρά το παιδί, την ανημποριά να μαθαίνεις στο παιδί σου πράγματα που ξέρεις και που πιστεύεις ότι θα πρέπει να ξέρει, αλλά που δεν προλαβαίνεις να του τα μάθεις σε ένα Σαββατοκύριακο, στις διακοπές που είστε μαζί και την αίσθηση ότι παίρνονται μεγάλες αποφάσεις πίσω από την πλάτη σου. Θυμάμαι την ασφυξία που προκαλούσε η σκέψη ότι αν θα πήγαινα στο δικαστήριο να ζητήσω την επιμέλεια του παιδιού ή τη συνεπιμέλεια, θα έχανα.

Θα είμαι ειλικρινής μαζί σας. Εάν είχα ένα κουμπί να το πατήσω για να έχω την κόρη μου 100% του χρόνου μαζί μου, θα το πάταγα. Αν είχα ένα άλλο κουμπί που μου την έδινε 50% του χρόνου, θα το πάταγα. Αν είχα ένα κουμπί που μου την έδινε για το ένα τρίτο του χρόνου, θα το πάταγα χωρίς δεύτερη σκέψη. Όμως, κυρίες και κύριοι συνάδελφοι, άλλο τι θα ήθελα και άλλο τι θέλω να μπορεί ή να μην μπορεί το κράτος να κάνει στο όνομά μου.

Θυμάμαι μια συζήτηση τότε που ζούσαμε στο Τέξας, στην πολιτεία πρωταθλήτρια στις εκτελέσεις, με κάποιον ο οποίος ήταν υπέρμαχος της θανατικής ποινής και μου λέει «καλά, εσένα αν την κόρη σου ή τη γυναίκα σου τη βίαζαν και τη σκότωναν, δεν θα ήθελες να σκοτώσεις τον δολοφόνο, τον βιαστή;» Και χωρίς να το σκεφτώ του λέω «θα τον έπνιγα με τα χέρια μου». Αλλά αμέσως πρόσθεσα «αλλά δεν θα ήθελα να ζω σε μια οργανωμένη κοινωνία που να μου το επιτρέπει, δεν ήθελα να ζω σε μια οργανωμένη κοινωνία που να τον σκοτώσει εκ μέρους μου».

Το ίδιο ισχύει και με τη συνεπιμέλεια. Ναι, την ήθελα για εμένα διακαώς, όπως τη θέλουν και τόσοι άλλοι. Αλλά αν δεν είναι δυνατόν να συμφωνηθεί συναινετικά, όχι, δεν θα ήθελα την οργανωμένη κοινωνία να την επιβάλει για πάρτη μου. Ποτέ δεν θα ήθελα ένα κράτος να νομοθετεί αυτά που θα ήθελα να γίνουν πάνω στον θυμό και στην απελπισία μου.

Άλλο, κύριε Υπουργέ, μία ευχή και άλλο η επιβολή μέσω της βίας, ιδιωτικής ή κρατικής, αυτής της ευχής. Τα πιο όμορφα πράγματα όταν επιβάλλονται μεταμορφώνονται σε τερατουργήματα. Πάρτε την αγάπη, τον έρωτα. Όταν έρθει αβίαστα δεν υπάρχει πιο ωραίο πράγμα στον κόσμο. Όταν όμως επιβάλλεται διά της βίας γίνεται βιασμός. Αυτό ισχύει με τη συνεπιμέλεια των παιδιών μετά από έναν χωρισμό. Αν προκύψει συναινετικά, η συνεπιμέλεια είναι μία όαση στη δυστυχία του χωρισμού. Αν όμως τη συνεπιμέλεια την επιβάλλει το κράτος, μετατρέπεται σε τραγέλαφο, μετατρέπεται σε σχήμα οξύμωρο με θύμα το παιδί.

Το ξαναλέω: ήθελα διακαώς τη συνεπιμέλεια, όμως ταυτόχρονα καταλάβαινα με πόνο και ίσως και με οργή, δεν το κρύβω, ότι σωστά δεν είχα δικαιώματα ως πατέρας. Δικαιώματα είχε μόνο η κόρη μου. Η συνεπιμέλεια ισούται με συνεργασία και η συνεργασία, κυρίες και κύριοι συνάδελφοι, δεν επιβάλλεται με νόμο.

Ευχής έργον είναι το παιδί να έχει δύο ισότιμα σπίτια. Να περνά, όπως είπα στο προηγούμενο παράδειγμα που σας παρέθεσα, μία εβδομάδα με τον έναν γονιό και μια εβδομάδα με τον άλλο γονιό. Και όταν μεγαλώσει –όχι πολύ μεγάλο, δώδεκα ή δεκατριών, αυτή είναι προσωπική μου άποψη- να επιλέγει μόνος του ή μόνη της τις εβδομάδες και τις ώρες που περνάει με τον έναν γονιό ή με τον άλλο γονιό. Ναι, αλλά αυτό προϋποθέτει πράγματα που κανένας νομοθέτης, κανένας δικαστής, κανένας κρατικός λειτουργός δεν μπορεί να επιβάλει ή να εποπτεύσει καν: Σπίτια που να είναι κοντά ώστε το παιδί να μπορεί να πηγαίνει στο ίδιο σχολείο. Οικονομική δυνατότητα των γονιών ώστε να προσφέρουν ο κάθε γονιός αντίστοιχες συνθήκες στο σπίτι το οποίο είναι δίπλα ή κοντά το ένα με το άλλο. Συνθήκες ζωής και δουλειάς που να δίνουν τα προνόμια στους γονείς να μπορούν να σηκώσουν το βάρος, την ευθύνη του πήγαινε-έλα μία εβδομάδα ο ένας και μία εβδομάδα ο άλλος ή τρεις εβδομάδες ο ένας και μία ο άλλος.

Θέλω να έρθω στον φόβο της λεγόμενης και αναφερόμενης στο νομοσχέδιό σας αποξένωσης του παιδιού από τον χωρισμένο πατέρα. Δεν το κρύβω ότι τον είχα αυτόν τον φόβο. Όταν είδα την κόρη μου να φεύγει ιδίως τόσο μακριά τον είχα αυτόν τον φόβο. Ευτυχώς απεδείχθη, όπως συμβαίνει είμαι σίγουρος πάντα σε αυτές τις περιπτώσεις, ότι ήταν ανόητος αυτός ο φόβος. Τα παιδιά, κυρίες και κύριοι συνάδελφοι, δεν αποξενώνονται από γονιούς που τα αγαπάνε ανεξάρτητα από το πόσο χρόνο περνάνε μαζί τους.

Προχθές η κόρη μου η Ξένια έγινε δεκαεπτά χρόνων. Δεκαεπτά χρόνια απόστασης, δεκαεπτά χρόνια. Θυμάμαι από μικρό παιδί, πριν εσείς ακούσετε το SKYPE, εγώ της διάβαζα παραμύθια από το SKYPE και την έβλεπα στην οθόνη να αποκοιμιέται, από το 2005. Δεν σας κρύβω ότι ήταν πολύ δύσκολο να κρατήσουμε επικοινωνία ιδίως όταν μεγάλωνε. Τρεις-τέσσερις φορές τον χρόνο βρισκόμασταν, ξέρετε τι σημαίνει αυτό, από απόσταση, έξοδα, κούραση. Τα καταφέρναμε. Να πω κιόλας ότι ο καιρός της πανδημίας είναι πολύ σκληρός για εμάς. Γιατί είναι η πρώτη φορά που για πάνω από έναν χρόνο δεν έχουμε βρεθεί και δεν ξέρουμε πότε θα ξαναβρεθούμε. Τα σύνορα της Αυστραλίας είναι κλειστά μέχρι τα μέσα του 2022 σύμφωνα με τον Πρωθυπουργό της χώρας.

Αλλά πρέπει να σας πω ότι, παρ’ όλα αυτά, είμαστε πιο κοντά, πιο δεμένοι απ’ ό,τι θα ήμασταν αν ζούσαμε μαζί. Με απώλειες, βέβαια. Δεν υπάρχει μέρα αυτά τα δεκαεπτά χρόνια, όταν δεν είμαστε μαζί, που να μη χαρακτηρίζονται «άλλη μια μέρα χώρια». Μετρούσαμε τις μέρες, για να βρεθούμε, και όταν βρισκόμασταν, μετρούσαμε τις μέρες μέχρι το χωρισμό.

Κυρίες και κύριοι, άλλο αυτό κι άλλο ο φόβος της αποξένωσης, άλλο η ψευτοθεωρία της αποξένωσης των μπαμπάδων.

Κύριε Υπουργέ, κυρίες και κύριοι της Κυβέρνησης, όταν δεν υπάρχει η συναινετική οδός προς τη συνεπιμέλεια, πρέπει να υπάρχουν οικογενειακά δικαστήρια, με εξειδικευμένους δικαστικούς, μακριά από την Ευελπίδων, μακριά από τα συμβατικά δικαστήρια, σε χώρους ειδικά διαμορφωμένους, με ψυχολόγους, με κοινωνικούς λειτουργούς, έτσι ώστε να μεγιστοποιείται η πιθανότητα συναίνεσης ή μιας επιμέλειας των παιδιών που να είναι προς όφελός τους, με βασικό και μοναδικό κριτήριο την προστασία των δικαιωμάτων τους. Αντί για αυτά τα ακριβά οικογενειακά δικαστήρια, εσείς αλλάζετε το νόμο, το οικογενειακό δίκαιο του 1983, που παραμένει μέχρι και σήμερα παράδειγμα προς μίμηση, ένα μνημείο προοδευτικής νομοθέτησης και ορθού λόγου.

Θέλω εδώ στο Βήμα αυτό της Βουλής να αποτίσω φόρο τιμής στις γυναικείες οργανώσεις που κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του ‘70 δούλεψαν σκληρά, για να γίνει πραγματικότητα το οικογενειακό δίκαιο του 1983. Θα αναφερθώ στην Ομοσπονδία Γυναικών Ελλάδας, στην Κίνηση Δημοκρατικών Γυναικών, στην Ένωση Γυναικών Ελλάδας και ιδίως στη Μαργαρίτα Παπανδρέου -που αξίζει μία αναφορά, γιατί ξέρω προσωπικά τη δουλειά που είχε κάνει γι’ αυτό-, στις ανεξάρτητες, αυτόνομες κινήσεις γυναικών, στον τρόπο με τον οποίο κινήθηκε όλο το πολιτικό σύστημα το προοδευτικό, όχι εσείς. Ποτέ δεν ήσασταν κομμάτι αυτού. Πάντα ήσασταν μέρος του σκοταδισμού της Δεξιάς. Απόδειξη ότι το 1983 εκείνο το εξαιρετικό νομοθέτημα το καταψηφίσατε υποστηρίζοντας ακόμα και τότε την προίκα! Μην το ξεχνάτε αυτό, ποιοι είστε. Να έχετε συναίσθηση του εγκλήματος, της ενοχής σας.

Αυτό, λοιπόν, το νομοθέτημα το προοδευτικό ενός Μαγκάκη, μιας Μαραγκοπούλου, ενός Μάνεση, ενός Κασιμάτη, που τότε είχατε καταψηφίσει, σήμερα έρχεστε να το αλλάξετε.

Κύριε Υπουργέ, θέσατε το ερώτημα και πολύ σωστά: Δεν υπάρχουν προβλήματα; Βέβαια υπάρχουν, άπειρα. Δεν είναι τα προβλήματα, όμως, με το νόμο. Τα προβλήματα είναι με την εφαρμογή του νόμου, είναι με τη δικαστηριακή πρακτική και τη διαδικασία. Αλλά εσείς τι επιλέγετε να κάνετε; Επιλέγετε να μην αντιμετωπίσετε αυτά τα υπάρχοντα άπειρα προβλήματα. Αντίθετα, επιλέγετε να δημιουργήσετε νέα με αυτό το αισχρό νομοσχέδιο που συνειδητά μετατρέπει μια όμορφη ευχή σε μία άσχημη κρατική επιβολή.

Σε αυτό θυμίζετε τους εξτρεμιστές προτεστάντες Αμερικανούς πολέμιους των αμβλώσεων. Το μέγα παράδοξο στην περίπτωση των συγκεκριμένων κυρίων και κυριών είναι το εξής. Οι ίδιοι άνθρωποι που υπερθεματίζουν για το δικαίωμα του εμβρύου στη ζωή, ακόμα και όταν είναι προϊόν βιασμού, αντιστέκονται σε όλα εκείνα που μπορούν να απαλύνουν τη ζωή ενός παιδιού που γεννιέται σε μη προνομιούχα οικογένεια, είτε αυτό είναι δωρεάν παιδεία, είτε είναι δωρεάν υγεία, είτε είναι ένας αξιοπρεπής μισθός στον τόπο εργασίας, όταν θα μεγαλώσει και θα δουλεύει. Έτσι κι εσείς. Το ίδιο παράδοξο περίπου. Οι ίδιοι που υπερθεματίζετε για τη συνεπιμέλεια δεν ενδιαφέρεστε για τη δημιουργία και στελέχωση των οικογενειακών δικαστηρίων που μεγιστοποιούν τις πιθανότητες ουσιαστικής συνεπιμέλειας.

Επιστρέφω κοιτώντας την κάμερα, γιατί θέλω να κοιτάξω στα μάτια τους χωρισμένους μπαμπάδες. Να σας πω και τούτο. Ο πόνος μας ως χωρισμένοι μπαμπάδες είναι αβάσταχτος, το ξέρω. Αλλά κακά τα ψέματα -πάλι απευθύνομαι στους χωρισμένους μπαμπάδες- πληρώνουμε κι εμείς οι αρσενικοί το τίμημα του να ζούμε σε μία βαθιά σεξιστική πατριαρχική κοινωνία, κάτι που οι περισσότεροι άνδρες αρνούμαστε να το καταλάβουμε.

Ο φεμινισμός δεν αφορά τη γυναίκα και τη χειραφέτησή της. Ο φεμινισμός αφορά την κατάργηση ενός εξουσιαστικού συστήματος, του οποίου θύματα είναι και οι άνδρες, ιδίως οι ευαίσθητοι άνδρες.

Η λύση, συνεπώς, δεν είναι να συνταχθούμε με τον νέο αντιφεμινισμό της Κυβέρνησης Μητσοτάκη. Η λύση είναι να οικοδομήσουμε μια πολιτεία που υποστηρίζει την εξεύρεση συναινετικών λύσεων, όχι μία που εφαρμόζει τον ρεβανσισμό της πατριαρχίας που, όπως έχουμε δει, όπως στηλίτευσε και η κυρία Γιαννάκου και προς τιμήν της, έχει επιστρατεύσει βαθιά πορτοφόλια, βαθιά ολιγαρχικά πορτοφόλια για την προώθηση του νομοσχεδίου σας, κύριε Τσιάρα, ανεξάρτητα αν το πιστεύετε. Εγώ πιστεύω ότι το πιστεύετε.

Είμαι σίγουρος ότι το πιστεύετε το νομοσχέδιό σας, αλλά ότι τα πορτοφόλια είναι βαθιά, το βλέπουμε στις στάσεις των λεωφορείων, κύριε Υπουργέ!

Η λύση για εμάς, για το ΜέΡΑ25, είναι ο νέος φεμινισμός που διέπει το κόμμα μας. Ο νέος φεμινισμός που συνεχίζει στα βήματα του πρότερου φεμινιστικού γυναικείου κινήματος της δεκαετίας του ’70 που γέννησε το οικογενειακό δίκαιο του 1983. Ένας νέος αντιφεμινισμός σήμερα θα ενταθεί με το δικό σας νομοσχέδιο, κύριε Τσιάρα.

Κλείνοντας, κύριε Πρόεδρε, κυρίες και κύριοι συνάδελφοι, δεν θα έπρεπε να θυμίσω στο Σώμα ότι οι νόμοι δεν γράφονται για τους καλούς κ’ αγαθούς. Δεν γράφονται για ανθρώπους, για πολίτες που θα πράξουν σωστά και έτσι δεν θα χρειαστεί να πάνε στα δικαστήρια. Το οικογενειακό δίκαιο γράφεται για τα χωρισμένα ζευγάρια που δεν μπορούν να συνεννοηθούν μεταξύ τους. Γράφεται ακόμη και για τα ζευγάρια που δεν μπορούν να τα βρουν, γιατί έχουν και πρόβλημα επιβίωσης, και προσωπικής και ψυχολογικής και βεβαίως και οικονομικής.

Η συνεπιμέλεια, που είναι κάτι το ιερό και μακάρι να υπήρχε, μακάρι να ίσχυε σε όλα τα χωρισμένα ζευγάρια και το λέω με όλη μου την ψυχή, απαιτεί αγαστή συνεργασία. Απαιτεί συνεννόηση. Αλλά η συνεργασία και η συνεννόηση δεν μπορούν να επιβληθούν ούτε από νομοθέτες ούτε από δικαστή. Καλλιεργούνται και η συνεννόηση και η συνεργασία με τη βοήθεια δημόσιων θεσμών που εσείς δεν θέλετε να ιδρύσετε. Πάει ενάντια στο DNA σας η ίδρυση αυτών των δημόσιων θεσμών.

Να σας θυμίσω κάτι, αν και δεν χρειάζεται να σας το θυμίσω, είμαι σίγουρος ότι το θυμάστε, αλλά έχει σημασία, ότι στο μυθιστόρημά του «Άννα Καρένινα» ο Λέων Τολστόι ξεκίνησε λέγοντας ότι όλες οι ευτυχισμένες οικογένειες μοιάζουν, αλλά όλες οι δυστυχισμένες οικογένειες είναι δυστυχισμένες η καθεμία με τον δικό τους τρόπο. Έτσι και με τα χωρισμένα ζευγάρια που αποτυγχάνουν να συνεργάζονται. Δημιουργούν το καθένα από αυτά διαφορετικές μορφές δυστυχίας για τα παιδιά τους, τις οποίες η πολιτεία έχει υποχρέωση να τις αντιμετωπίζει την καθεμία διαφορετικά, χωρίς καλούπια, χωρίς να επιβάλλονται ad hoc περιορισμοί στους δικαστές.

Το νομοσχέδιό σας έρχεται να βαθύνει τη δυστυχία των δυστυχισμένων ζευγαριών και βέβαια των παιδιών τους, μόνο και μόνο για να ικανοποιηθεί ο ρεβανσισμός της Δεξιάς εναντίον του εμβληματικού οικογενειακού δικαίου του 1983, το οποίο πολεμήσατε λυσσασμένα τότε, το πολεμάτε λυσσασμένα και σήμερα.

Κύριε Υπουργέ, κυρίες και κύριοι της Κυβέρνησης, σήμερα γράφετε άλλη μία μαύρη σελίδα στα απομνημονεύματα της μαύρης κι άραχνης ιστορίας της παράταξής σας, χωρίς να νοιάζεστε καν ότι το κόστος του ρεβανσισμού και της μισογυνικής αφροσύνης σας θα το πληρώσουν αθώες ψυχές παιδιών.

Καληνύχτα σας, κύριε Υπουργέ!

Θέλεις να μαθαίνεις για τις δράσεις του ΜεΡΑ25; Γράψου εδώ.