Δύο είναι οι πραγματικοί πυλώνες της Ευρωπαϊκής Ένωσης: Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα. Η νέα τροπή που έδωσε ο κορωνοϊός στην ευρωπαϊκή οικονομική και θεσμική κρίση υπονομεύει και τους δύο αυτούς πυλώνες.
Την περίοδο που το ευρώ ήταν στα σκαριά, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή του Ζακ Ντελόρ φάνταζε παντοδύναμη και αποκτούσε την αίγλη μιας Κυβέρνησης της ΕΕ. Το παράδοξο είναι ότι το μεγάλο της δημιούργημα, το ευρώ, έμελλε να την υπονομεύσει, όπως το κτήνος του Δρα Φράνκενσταιν δολοφόνησε τον δημιουργό του.
Το πρώτο εξάμηνο του 2015 είδα με τα μάτια μου το εξευτελισμό της Επιτροπής. Όταν ο Ζαν-Κλοντ Γιούνκερ, ο τότε Πρόεδρός της, ή ο Πιερ Μοσκοβισί, ο τότε Επίτροπος επί των Οικονομικών Υποθέσεων, έκαναν μια κίνηση υπέρ της Ελλάδας, η τρόικα μας χτυπούσε αλύπητα με μοναδικό σκοπό να νουθετήσει την Επιτροπή να μην «φυτρώνει εκεί που δεν την σπέρνουν».
Το ευρώ, αναμφισβήτητα, δημιουργήθηκε στη βάση κανόνων που (α) εγγυόνταν μια μεγάλη κρίση χρέους, και (β) απαγόρευαν την ορθολογική διαχείρισή της. Όταν ξέσπασε η προβλέψιμη κρίση, οι κανόνες αυτοί έπρεπε να καταστρατηγηθούν δεδομένου ότι ήταν πολιτική βούληση του Βερολίνου να μην αλλάξουν.
Η Επιτροπή, όμως, είχε δημιουργηθεί στη βάση διακυβερνητικών συμφωνιών που, μετά από δεκαετίες κωδικοποίησης, είχαν μετατραπεί σε συγκεκριμένα πρωτόκολλα και διαδικασίες. Με άλλα λόγια, ήταν αδύνατον η Επιτροπή να δρομολογήσει, στα κρυφά, την συστηματική καταστρατήγηση των κανόνων που απαιτούσε η διάσωση του ευρώ.
Κάπως έτσι γεννήθηκε το Eurogroup ως «άτυπο» όργανο το οποίο, χωρίς κανόνες, έπαιρνε όλες τις αποφάσεις που υπεδείκνυαν οι υπουργοί οικονομικών των πλεονασματικών χωρών των οποίων ηγείται η Γερμανία. Δεν είναι τυχαίο ότι στο Eurogroup συμπεριλήφθηκαν, ως ίσοι, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, η ΕΚΤ και το.. Διεθνές Νομισματικό Ταμείο.
Με αυτό το νέο κατασκεύασμα, το Eurogroup, το Βερολίνο κατάφερε να παρακάμπτει την Επιτροπή καταστρατηγώντας τους κανόνες της Ένωσης, αλλά ακόμα και της Συνθήκης του Μάαστριχτ, όταν τους συνέφερε. Π.χ. αυθαίρετη κατάργηση της αρχής της ομοφωνίας, επιλεκτική και αυθαίρετη εντολή στην ΕΚΤ να δανείζει συγκεκριμένες τράπεζες κλπ.
Το Eurogroup απεδείχθη ιδανικό εργαλείο για την επιβολή πολιτικών που προσέκρουαν στις αρχές και στο δίκαιο της Ένωσης. Στόχος; Η επιλεκτική διάσωση τραπεζών με παράλληλη επιβολή «προαπαιτούμενων» (π.χ. χυδαία λιτότητα και αρπαγή δημόσιας περιουσίας) που ποτέ δεν θα πέρναγαν ούτε από την Επιτροπή ούτε και από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο.
Όμως, ο κορωνοϊός έφερε το Eurogroup στα όρια του. Ένα όργανο που σχεδιάστηκε για να καταστρατηγεί τους κανόνες της Ένωσης υπέρ των τραπεζιτών, με αντάλλαγμα την επιβολή λιτότητας στην πλειοψηφία, δεν δύναται να κάνει αυτό που σήμερα απαιτεί ο ευρωπαϊκός καπιταλισμός: Να ανελκύσει ταυτόχρονα όλες τις βάρκες, γερμανικές και ελληνικές, ολλανδικές και ιταλικές.
Αποτέλεσμα; Η κα Μέρκελ να αναζητά λύσεις από τους πραγματικούς πυλώνες της Ένωσης – την εξευτελισμένη από την ίδια Επιτροπή και, βέβαια, από την ΕΚΤ. Και οι δύο όμως αυτοί θεσμοί, λόγω των τοξικών πολιτικών της τελευταίας δεκαετίας, τελούν υπό βαθύτατη θεσμική κρίση.
Από τη μία μεριά, η ΕΚΤ καλείται να σηκώσει όλο το βάρος της διαχείρισης της κρίσης, όπως συμβαίνει από το 2008. Από τότε παραβιάζει τους κανόνες της που δεν ήταν δυνατόν να μην παραβιαστούν ώστε να διασώσει τράπεζες που δεν είχε το δικαίωμα να διασώσει, πολλές φορές χρηματοδοτώντας για αυτό το σκοπό κυβερνήσεις. Από το 2015 κλήθηκε να διασώσει τις ίδιες κυβερνήσεις άμεσα, ιδίως την Ιταλική – μια απαίτηση που, σήμερα, γενικεύεται.
Η πρόσφατη απόφαση του Συνταγματικού Δικαστηρίου της Γερμανίας βασίζεται, αναμφισβήτητα, σε ανάλυση του ρόλου της νομισματικής πολιτικής που δεν αντέχει σε σοβαρή κριτική. Όμως οι γερμανοί δικαστές έχουν δίκιο σε ένα: Η ΕΚΤ αναγκάστηκε να μπει σε απαγορευμένα από τις Συνθήκες χωράφια για να διασώσει την ευρωζώνη. Η απαίτηση του δικαστηρίου από την γερμανική κεντρική τράπεζα να διαχωρίσει τη στάση της από την ΕΚΤ φέρνει την αποδόμηση της ευρωζώνης πολύ κοντά.
Την ίδια στιγμή, η νέα ηγεσία της Επιτροπής ανακαλύπτει, ότι μετά από μια δεκαετία εξευτελισμών και υποβάθμισής της, καλείται να υλοποιήσει πρόγραμμα διάσωσης της Ένωσης χωρίς να διαθέτει τους απαραίτητους πόρους. Η πρόταση Μακρόν-Μέρκελ, να δοθούν στην Επιτροπή εγγυήσεις ώστε να δανειστεί μισό τρις ευρώ, δημιουργεί μεγάλη ανασφάλεια στις Βρυξέλλες και προδιαθέτει για τιτάνιες εσωτερικές συγκρούσεις.
Τον Φεβρουάριο του 2016 ιδρύθηκε στο Βερολίνο το πανευρωπαϊκό κίνημα DiEM25, του οποίου το ΜέΡΑ25 αποτελεί μέρος. Βασικό μας κίνητρο ήταν η διαπίστωση ότι η ΕΕ αποδομείται υπό το βάρος της ύβρεως εκείνων που δημιούργησαν το Eurogroup ως υποκατάστατο δημοκρατικών ευρωπαϊκών θεσμών. Σήμερα βλέπουμε αυτή την αποδόμηση να εξελίσσεται μπροστά στα μάτια μας. Χωρίς κατάργηση του Eurogroup και πραγματικό εκδημοκρατισμό-ενοποίηση, αυτή η ΕΕ δεν μπορεί να λειτουργήσει υπέρ της Ευρώπης.
Γιάνης Βαρουφάκης
Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα ΕΘΝΟΣ την 24η Μαϊου 2020
Θέλεις να μαθαίνεις για τις δράσεις του ΜεΡΑ25; Γράψου εδώ.
