Όταν εξελέγη ο Μακρόν στη γαλλική προεδρία επανείλθε δυναμικά στο δημόσιο διάλογο το ζήτημα του φεντεραλισμού στην ΕΕ, δηλαδή την ολοένα και αυξανόμενη μετατόπιση των εξουσιών από τα εθνικά κράτη, χώρες-μέλη της ΕΕ, στις Βρυξέλλες, στους λεγόμενους “ευρωκράτες”, ευφημισμός του “γραφειοκράτες”. Τι είδους Ομοσπονδιοποίηση είναι αυτή όμως που προωθούν οι ηγέτιδες δυνάμεις της ΕΕ;

Η ΕΕ υποτίθεται ότι κινείται βάσει καταστατικού αργά αλλά σταθερά προς την Ομοσπονδιοποίηση, αυτό που έχουμε μάθει να λέμε μέσα στα χρόνια “Ευρωπαϊκή Ολοκλήρωση”. Σε ιδεολογικό και κοινωνικό επίπεδο αυτό σημαίνει τη δημιουργία μιας ευρωπαϊκής ταυτότητας και αντίστοιχης πατριωτικής συνείδησης που θα συμπορεύεται με την εθνική. Μπορεί να συμβεί όμως κάτι τέτοιο; Ο τάδε Σλοβάκος να έχει μια κάποια στιβαρή βάση κοινής ταυτότητας με τον δείνα Ιταλό και ούτω καθ’ εξής;

Ας εξετάσουμε ως παράδειγμα το ιστορικό προηγούμενο μιας άλλης ένωσης πολιτειών, πολύ πιο παλιάς από την ΕΕ: των ΗΠΑ.

Καταρχάς ο πατριωτισμός είναι μια έννοια σχετική. Στις ΗΠΑ έχει εντελώς διαφορετικό νοηματικό υπόβαθρο από ότι στον λεγόμενο “παλαιό κόσμο”, όπως αρέσκονται οι αμερικανοί να ονομάζουν την Ευρώπη. Δεν έχει σχέση με φυλή, ένδοξο παρελθόν και πατροπαράδοτες θρησκείες και παραδόσεις που χάνονται στα βάθη των αιώνων. Ο αμερικανισμός είναι πολύ πιο προωθημένος από ιδεαλιστικά ορόσημα και σχήματα, είναι χειροπιαστός, greenback λέγεται, δολλάριο στην καθομιλουμένη. Άλλωστε η επικρατούσα λέξη για την πατρίδα στις ΗΠΑ δεν είναι fatherland (πως θα μπορούσε άλλωστε;), αλλά homeland.

Το αμερικανικό συλλογικό φαντασιακό είναι πολιτικό και όχι εθνικό. Συμπυκνώνεται στον αμερικανικό τρόπο ζωής και το συνοδευτικό αυτού ονείρου, δηλαδή στην οικονομία της αγοράς, στην απόλυτη υπεροχή της ατομικής ευθύνης σε κάθετι, έναντι των συλλογικών δράσεων και στο όνειρο του προσωπικού πλουτισμού. Ο αμερικανισμός δαιμονοποιεί το αντίπαλον πολιτικά δέος, τον σοσιαλισμό, ονομάζοντάς τον αντι-αμερικανισμό. Για τη συντριπτική πλειοψηφία των υπηκόων στις ΗΠΑ, κομμουνιστής και Αμερικανός είναι το απόλυτο οξύμωρο, απλώς δεν γίνεται βάσει του ιδιαίτερου πολιτικού εθνικού τους αφηγήματος.

Η απουσία των κλασικών εργαλείων χειραγώγησης, όπως επικρατούσα θρησκεία, φυλή και τα λοιπά συμβατικά όπλα του εθνικού/εθνικιστικού ευρωπαϊκού αστικού αφηγήματος που συγκρότησε τα ευρωπαϊκά εθνικά κράτη τον 19ο αιώνα, οδήγησε το αμερικανικό κεφάλαιο σε επίδειξη τεράστιας βαρβαρότητας απέναντι στην ετερόκλητη φυλετικά και ιστορικά αμερικανική εργατική τάξη, μιας και όλοι ήταν μετανάστες σε αυτή τη μεγάλη χώρα, και τα κινήματά της, ισοπεδώνοντάς τα μαζί με τον συνδικαλισμό (το συμβόλαιο εκτέλεσης του οποίου ανέλαβαν οι επαγγελματίες του είδους δηλαδή η Μαφία), και ταυτόχρονα χρησιμοποίησε τρομερή και φοβερή ιδεολογική χειραγώγηση του πληθυσμού μιντιακά και θεσμικά, από τα ΜΜΕ, την εκπαίδευση μέχρι την περιβόητη επιτροπή Μακάρθυ καιι βέβαια το υπέρτατο ιδεολογικό όπλο, το Χόλυγουντ.

Στις ΗΠΑ υπήρχε, υπάρχει και θα υπάρχει πάντοτε βαθύτατος ρατσισμός, δομικός, θεσμοποιημένος ρατσισμός, αλλά και αυτός πολιτικά ερμηνεύεται. Ιστορικά προωθήθηκε ακριβώς για να αποτρέψει την από κοινού χειραφέτηση μαύρων και λευκών σκλάβων στις απαρχές αυτού του ετερόκλητου φυλετικά μορφώματος, με τον ρατσισμό πλέον στις μέρες μας να λειτουργεί ως τον υπέρτατο μπαμπούλα για την λευκή πλειοψηφία του αμερικανικού πληθυσμού, που αποτελεί το 70% των αμερικανών, να τους δείχνει με λίγα λόγια ότι υπάρχουν και χειρότερα… Ο αφροαμερικανός λειτουργεί σαν το κανονικοποιημένο παράδειγμα του αποτυχημένου στο παίγνιο του κοινωνικού δαρβινισμού, του μη ικανού,  συγκρατώντας τα μπόσικα της λευκής πλειοψηφίας.

Κάτι παρόμοιο επιχειρείται και στην ΕΕ: η όποια ευρωπαϊκή συλλογική ταυτότητα να είναι πρώτιστα και κύρια πολιτική όπως και δη στοχευμένα πολιτική όπως στις ΗΠΑ. δηλαδή αποθέωση του ατομισμού και της οικονομίας της αγοράς. Βάσει αυτής της σκέψης, η πραγματική Ομοσπονδιοποίηση της ΕΕ θα αργήσει τόσο από τους φορείς που την διοικούν όσο χρειαστεί στον μέσο Ευρωπαΐο υπήκοο να ταυτίσει, να του ταυτίσουν δηλαδή, την “ευρωπαιοσύνη” του με την οικονομία της αγοράς, την υπεροχή της ατομικής ευθύνης έναντι της συλλογικής διεκδίκησης, την απόρριψη των θετικών δικαιωμάτων όπως της παιδείας και υγείας, κλπ, με μια φράση την αποδοχή ως κανονικότητας του κοινωνικού δαρβινισμού, just like in the old United States of America! Η διαρκώς προωθούμενη εικόνα από τα μίντια πανευρωπαϊκά του τεμπέλη νότιου που υποτίθεται πως ζει σε βάρος του εργατικού βόρειου, λειτουργεί ιδεολογικά όπως ο μπαμπούλας των μαύρων για τους λευκούς αμερικανούς, “τουλάχιστον να μη γίνουμε Έλληνες”, αβαντάροντας το αφήγημα του κοινωνικού δαρβινισμού, των άξιων βόρειων και των ανάξιων νότιων.

Πολλοί λέγανε και λένε πως έγινε λάθος στην ΕΕ, πως η πολιτισμική και εκπαιδευτική ολοκλήρωση, η καλλιέργεια κοινής κουλτούρας και ταυτότητας έπρεπε να προηγηθεί της οικονομικής. Πως πρώτα έπρεπε να φτιαχτεί ο Ευρωπαίος πολίτης, με γενιές να γαλουχούνται εκπαιδευτικά προς αυτόν το σκοπό και κατόπιν να προχωρήσουμε στην οικονομική ένωση.

Ο Μίλτον Φρήντμαν έλεγε χαρακτηριστικά σε συνεντεύξεις και κείμενα του ήδη από το 1997:

«Η Ευρώπη αποτελεί παράδειγμα προς αποφυγήν για την υιοθέτηση κοινού νομίσματος. Απαρτίζεται από διακριτά έθνη, με διαφορετικές γλώσσες κι έθιμα και με πολίτες να αισθάνονται εξαιρετικά μεγαλύτερη αφοσίωση και προσκόλληση στη χώρα τους παρά στην ιδέα της κοινής ευρωπαϊκής αγοράς και του ευρωπαΪκού εγχειρήματος εν γένει»

Την ίδια θέση επαναφέρει είκοσι χρόνια μετά ο γνωστός αμερικανός κοινωνιολόγος Amitai Etzioni λέγοντας πως η περαιτέρω μονομερής εμβάθυνση στην οικονομική ολοκλήρωση, η light ομοσπονδιοποίηση που προωθεί ο Μακρόν και απορρίπτει το Βερολίνο, ακόμα κι αυτή απλώς θα συνεχίσει να σπρώχνει τους ευρωπαίους πολίτες στις αγκάλες των ευρωσκεπτικιστών, ενισχύοντας τις διαλυτικές δυνάμεις εντός της Ένωσης.

Αυτό που συνέβη στην πράξη στην ΕΕ ήταν και είναι μια ταχύτατη πορεία προς την οικονομική ολοκλήρωση και σχεδόν αδιαφορία για την πολιτισμική, την οικοδόμηση της ευρωπαϊκής ταυτότητας, γεγονός που υποσκάπτει και την πρώτη, καθώς πυροδοτεί τεράστιες δυνάμεις αποσύνθεσης του ίδιου του ευρωπαϊκού εγχειρήματος στο σύνολό του.

Αυτό όμως δεν έγινε από λάθος, ούτε συνεχίζεται για τον ίδιο λόγο . Οι γραφειοκράτες των Βρυξελλών και οι εντολείς τους, δηλαδή οι ελίτ του ευρωπαϊκού βιομηχανικού και τραπεζικού κεφαλαίου, αντιλαμβάνονται πολύ καλά ως φαίνεται πως βάση των πάντων, όλων μα όλων των αξιών και αρχών σε τελική ανάλυση, είναι η οικονομία και πως μέσω αυτής θα οικοδομηθεί η ευκταία για τους ίδιους ευρωπαϊκή συλλογική συνείδηση: εκείνη του κοινωνικού δαρβινισμού και της απόλυτης παράδοσης των πάντων στην οικονομία της αγοράς. Τα τωρινά πιτσιρίκια, μέσω της σταδιακής  απορρύθμισης των πάντων που προωθεί η παρούσα διακυβέρνηση της ΕΕ, στο μέλλον, ως ενήλικες πια, θα εκλαμβάνουν ως κάτι το φυσιολογικό τις σπουδές με δανεισμό και την πρόσβαση στην υγεία ως προνόμιο.

Αν δεν εμποδίσουμε τώρα αυτά που έρχονται, την μετατροπή δηλαδή της ΕΕ σε ΗΠΑ, αντιπαλεύοντας το σκληρό ευρωπαϊκό κατεστημένο με όποιο πρόσωπο κι αν παίρνει το πολιτικό προσωπικό του, από Μακρόν μέχρι Μέρκελ, με στόχο να οικοδομήσουμε μια Ευρώπη των πραγματικά ίσων ευκαιριών, με αδιαπραγμάτευτα ως δικαιώματα και όχι ως προνόμια την παιδεία, την υγεία και την πρόνοια, για τις επόμενες γενιές αυτά θα καταστούν η κανονικότητα, η συνήθης νόρμα. Πλέον στην Ευρώπη δίνουμε μάχες οπισθοφυλακής για τα αλλοτινά αυτονόητα.

 

Αλέξης Σμυρλής, οικονομολόγος, μέλος ΜέΡΑ25-DiEM25 

Θέλεις να μαθαίνεις για τις δράσεις του ΜεΡΑ25; Γράψου εδώ.