(Με Αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα για την Εξάλειψη των Φυλετικών Διακρίσεων, 21 Μαρτίου)

Ο ρατσισμός είναι ένα κοινωνικό φαινόμενο που εμφανίζεται μπροστά μας με διάφορες μορφές. Μπορεί να εκλαμβάνεται πολλαπλώς, παρά τις διάφορες μορφές του, ως ζήτημα διάκρισης, ως επικύρωση της διάκρισης μεταξύ των ανθρώπων και ως αντιμετώπιση άλλων ομάδων με βάση τη «φυλή», το φύλο, τον σεξουαλικό προσανατολισμό, την κοινωνική τάξη, τον πολιτισμό, τη θρησκεία, το έθνος, την εθνικότητα με σκοπό τον αποκλεισμό, τη διάκριση ή ακόμα και την εξάλειψη αυτών. Επίσης, διακρίσεις και ανισότητα χαρακτηρίζουν την καθημερινή ζωή και την εκπαίδευση των ατόμων με αναπηρίες στην Ελλάδα. Ο ρατσισμός βασίζεται στην έλλειψη ισορροπίας των κοινωνικών σχέσεων εξουσίας στον οικονομικό, πολιτικό και κοινωνικό τομέα. Μέλη της κοινωνίας συμμετέχουν συνειδητά ή μη συνειδητά στην αναπαραγωγή αυτής της ιδεολογίας.

Ο ρατσισμός αποτελείται από μορφές διακρίσεων με τις οποίες οι άνθρωποι περιθωριοποιούνται, διακρίνονται, καταπιέζονται, ταπεινώνονται ή ακόμη και διώκονται (π.χ. εξαιτίας των εξωτερικών τους χαρακτηριστικών, όπως το χρώμα του δέρματος). Η σαφέστερη απόδειξη όσον αφορά στην ανισότητα του χρώματος του δέρματος είναι η εξής: Ένα μη-λευκό πρόσωπο (αφρικανικής, ασιατικής ή λατινοαμερικάνικης προέλευσης), δεν είναι πάντα κάτι το φυσιολογικό στην Ελλάδα, δεν είναι απλά μόνο ένα άτομο. Πρόκειται για έναν μετανάστη, έναν πρόσφυγα, μια οικιακή βοηθό. Δεν είναι ποτέ απλά ένας γείτονας, αλλά ο «γείτονας από τη Νιγηρία». Ποτέ ένας συμμαθητής, αλλά ένα «αγόρι από το Αφγανιστάν», ίσως ακόμη και ένας φίλος, αλλά πάντα με το συμπλήρωμα «από …». Στη βιολογία είναι αμφισβητήσιμο αν κατά πόσο μπορούν να χαρακτηρίζονται άνθρωποι διαφορετικών φαινοτύπων – με λευκό ή μαύρο δέρμα, χοντρά ή λεπτά χείλη, κ.λπ. – γενικά ως «φυλές», διότι ο όρος «φυλή» δεν είναι απόλυτα σαφής (εθνοτισμός). Υπάρχουν «έγχρωμοι» με λεπτά χείλη, λευκοί με μακριές μύτες κ.λπ. Η λέξη «φυλή», χρησιμοποιούμενη για ανθρώπους, είναι αμφισβητήσιμη.

Ρατσισμός είναι τα ασήμαντα πράγματα με τα οποία δείχνουμε σε κάποιον ότι είναι διαφορετικός. Η δυσκολία να νοικιάσει ένα διαμέρισμα (Αυτό συμβαίνει σε κάποιον ακόμη και αν μιλάει καλά Ελληνικά). Ο ελεγκτής στο λεωφορείο, ο οποίος είναι βέβαιος εξαρχής ότι κάποιος ανέβηκε χωρίς εισιτήριο.

Ρατσισμός είναι οι χιλιάδες ταπεινώσεις που κάνουν τη ζωή κάποιου δύσκολη (Διάκριση). Η διάκριση και ο αποκλεισμός κοινωνικών ομάδων, για παράδειγμα γυναικών, παιδιών, ηλικιωμένων, ομοφυλόφιλων, Ρομά, ατόμων με ειδικές ανάγκες ή που πάσχουν από HIV/AIDS, καθώς και η εκμετάλλευση των εργαζομένων, «παράνομων» μεταναστών νομιμοποιείται μέσα από ρατσιστικές κατασκευές. Ο ρατσισμός διαχειρίζεται κριτήρια που δεν στηρίζονται στην ανθρώπινη αξία και την ατομική επίδοση και έτσι μπορεί να αιτιολογεί άδικες δομές. Επίσης, η διάκριση και η υποτίμηση του «ξένου», π.χ. διακρίσεις σε βάρος των Μουσουλμάνων μπορεί να αποδοθούν σε αντιλήψεις Ισλαμοφοβίας αλλά και ρατσιστικές και ξενοφοβικές στάσεις.

Ένα βασικό χαρακτηριστικό των ρατσιστικών αντιλήψεων και πρακτικών είναι η απόδοση ιδιοτήτων σε μια ομάδα ανθρώπων, οι οποίοι παρουσιάζονται ως μια μονάδα με σταθερά ενιαία χαρακτηριστικά, που συχνά συγκεντρώνονται σε έναν γενικό χαρακτηρισμό με τη χρήση του ενικού, για παράδειγμα «ο Τούρκος», «ο Εβραίος», «ο Αλβανός». Ο καταλογισμός πολιτισμικών γνωρισμάτων εκπληρώνει την ίδια λειτουργία όπως οι βιολογικές ερμηνείες. Υποστηρίζεται ότι κάποιες ομάδες ανθρώπων δεν μπορούν να προσφέρουν πολιτισμικά και, ως εκ τούτου, νομιμοποιείται η ανισότητα και ο αποκλεισμός. Ο καταλογισμός της ασυμβατότητας των νοοτροπιών ή των πολιτισμών, για παράδειγμα της «δυτικής» κουλτούρας με την «ανατολική», «ασιατική», «αφρικανική» κουλτούρα, μπορεί να δικαιολογήσει την απαίτηση για το κλείσιμο των συνόρων για την μη είσοδο των προσφύγων.

Η προστασία κατά των διακρίσεων αποτελεί θεμελιώδη αρχή των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, δηλαδή κάθε ανθρώπινο δικαίωμα είναι έμφυτο σε όλους τους ανθρώπους, χωρίς διάκριση. Η Οικουμενική Διακήρυξη των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου και οι μεταγενέστερες Συμβάσεις των Ηνωμένων Εθνών προβλέπουν την απαγόρευση των διακρίσεων.

Γι’ αυτό ως πολίτες:

• δεν πρέπει να αφήνουμε τους εαυτούς μας να κυριαρχούνται από μίσος και προκαταλήψεις,

• να προστατεύουμε όλα τα (δυνητικά) θύματα των διακρίσεων, των ρατσιστικών επιθέσεων,

• να αναπτύσσουμε και να εφαρμόζουμε προγράμματα προστασίας για μετανάστες, γυναίκες, παιδιά, Λεσβιακά Ομοφυλόφιλα Αμφισεξουαλικά και Τρανσεξουαλικά άτομα,

• να υπερασπιζόμαστε μια ελεύθερη και δημοκρατική κοινωνία.

Θέλεις να μαθαίνεις για τις δράσεις του ΜεΡΑ25; Γράψου εδώ.