Συνέντευξη του Σεραφείμ Σεφεριάδη στην Εφημερίδα των Συντακτών και τη δημοσιογράφο Λένα Κυριακίδη
«Η ανατροπή στην Ευρωπαϊκή Ένωση δεν θα έρθει μέσα από διαπραγματεύσεις στο εσωτερικό των αεροστεγώς αδιαφανών θεσμών της αλλά μέσα από μεγάλους διεκδικητικούς αγώνες που θα αναληφθούν εθνικά» μας λέει ο Σεραφείμ Σεφεριάδης, καθηγητής Πολιτικής Επιστήμης στο Πάντειο Πανεπιστήμιο και υποψήφιος ευρωβουλευτής της Ενωτικής Πρωτοβουλίας ΜέΡΑ25 – Ανατρεπτική-Οικολογική Αριστερά, σε μια συζήτηση στο τέλος μιας υποτονικής προεκλογικής περιόδου για τις ευρωεκλογές της Κυριακής.
Κληθείς να μας μιλήσει για το πρόγραμμα πάλης του ΜέΡΑ25, τους τρόπους αντιμετώπισης των κινδύνων, που αντιμετωπίζει σήμερα η Ευρώπη, και την πρόταση ανατροπής στην Ε.Ε., ο κ. Σεφεριάδης αναφέρεται ακόμα στους δυνάμει νικηφόρους αγώνες του μέλλοντος, στην ανάγκη για μια νέα ομοσπονδία με ουσιαστική δημοκρατία και λαϊκή κυριαρχία και στον στόχο για τη δημιουργία ενός αριστερού μετώπου – πόλου αμφισβήτησης.
• Με ποιες, βραχυπρόθεσμες ή μακροπρόθεσμες, διαδικασίες θεωρείτε ότι θα μπορούσαν να αντιμετωπιστούν οι πολλαπλοί κίνδυνοι στην Ευρώπη και μάλιστα σε μια περίοδο γεωπολιτικών ανακατατάξεων.
Εν όψει ευρωεκλογών, σας ευχαριστώ καταρχάς που με ρωτάτε για την Ευρώπη και όχι για την Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ) –διότι τα δυο, αν και προφανώς συνδέονται, δεν πρέπει και να συγχέονται, όπως γίνεται συχνά. Στο πλαίσιο αυτό πρέπει να πούμε ρητά ότι η ΕΕ βρίσκεται σε αποδρομή, σε μια φάση παρατεταμένης δυστοπίας: λόγω της πολυετούς λιτότητας, το παραγωγικό της μοντέλο αποδομείται και καταρρέει (κέρδη –και τεράστιες κοινωνικές ανισότητες– σωρεύονται όμως αυτό δεν οδηγεί σε επενδύσεις) και, ως αποτέλεσμα, έχει μετατραπεί σε ένα θλιβερό θεσμικό παραμάγαζο-παρακολούθημα του ΝΑΤΟ (δείτε, λόγου χάρη, το εξαιρετικά χαμηλό επίπεδο του πολιτικού της προσωπικού και τη στάση της στο Ουκρανικό και στη Γάζα), με την επιπλέον έωλη αλλά άκρως επικίνδυνη «φιλοδοξία» να καταστεί και ή ίδια ένα ορμητήριο πολέμου. Το δήλωσε άλλωστε πρόσφατα και ο ίδιος ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Σαρλ Μισέλ, ότι γενική κατεύθυνση και πολιτική προτεραιότητα της ΕΕ είναι οι επενδύσεις στην πολεμική βιομηχανία· επενδύσεις που για να αξιοποιηθούν προϋποθέτουν την επέκταση των εμπόλεμων ζωνών.
Πρόκειται λοιπόν για θεσμό που, ενώ στο εσωτερικό του κάνουν πάρτι οι λομπίστες των μεγάλων πολυεθνικών, η δημοκρατία απουσιάζει εντελώς –κι αυτό είναι μια διαδικασία που έχει καταλυτικές επιπτώσεις και στη ήδη ανάπηρη δημοκρατική λειτουργία στο εσωτερικό των κρατών-μελών. Αυτό το θλιβερό τρίπτυχο –φτώχεια-ανισότητες, κραυγαλέα θεσμική μικρόνοια, εντεινόμενος αυταρχισμός– είναι που προκαλούν και την άνοδο της ακροδεξιάς. Αυτή η ΕΕ ούτε μεταρρυθμίζεται ούτε και έχει καμιά προοπτική, είναι για την ακρίβεια ένα βαρύδι που κοινωνικοοικονομικά και πολιτικά απειλεί το μέλλον της Ευρώπης. Ο μόνος δρόμος είναι –βραχυπρόθεσμα– η υπονόμευση, η ανάδειξη και συστηματική στηλίτευση της οργανικής της αντιδραστικότητας και –μεσο-μακροπρόθεσμα– η ανατροπή· όχι όμως σε μια κατεύθυνση αναδίπλωσης στο εθνικό κράτος (το παραπλανητικό πρόταγμα της ακροδεξιάς) αλλά προς όφελος μιας νέας ομοσπονδίας με ουσιαστική δημοκρατία και λαϊκή κυριαρχία. Αυτό προϋποθέτει αγώνες και ρήξεις σε εθνικό επίπεδο που, για να τελεσφορήσουν, θα πρέπει να έχουν διεθνή απεύθυνση, μια οπτική που η Αριστερά από καταβολής της αποκαλεί διεθνισμό. Αυτό είναι το βασικό πολιτικό στίγμα της Ενωτικής Πρωτοβουλίας ΜέΡΑ25 Ι Ανατρεπτική-Οικολογική Αριστερά.
• Ποιες προτάσεις ξεχωρίζετε από το πρόγραμμα του ΜέΡΑ25, προκειμένου να μετακυλιστούν τα βάρη από τους πολλούς στους λίγους;
Η πρωτοβουλία μας έχει καταθέσει πολλές συγκεκριμένες προτάσεις-αιτήματα σε πλειάδα τομέων που όμως για να παγιωθούν ως κοινωνικές κατακτήσεις απαιτούν, όπως μόλις λέγαμε, ευρύτερες ρήξεις σε διεθνή προοπτική. Πρόκειται για μια ενιαία διαδικασία. Διεκδικούμε πρώτα απ’ όλα αναβάθμιση της εργασίας: συλλογικές συβάσεις και συνδικαλιστικά δικαιώματα για αύξηση των μισθών, γνήσια Αυτόματη Τιμαριθμική Αναπροσαρμογή (ΑΤΑ) όχι μόνο για τους μισθούς αλλά και για τις συντάξεις, κατάργηση του ΦΠΑ στα τρόφιμα, και τη θέσπιση ενός βασικού εισοδήματος για όλους. Πρέπει παράλληλα να μπουν πλαφόν στις τιμές των βασικών προϊόντων και των ενοικίων –κάτι που απαιτεί την άμεση κατάργηση του καρτέλ ενέργειας που έστησε ο ΣΥΡΙΖΑ και ξεδιάντροπα αυτοαποκαλείται «Χρηματιστήριο», καθώς και του σκανδαλώδους «Ηρακλή» που εποφθαλμιά 1,5 εκ. κατοικίες. Για την κραυγαλέα οικιστική κρίση, το γεγονός ότι τα νέα ζευγάρια δεν μπορούν να βρουν σπίτι, προτείνουμε την ίδρυση Οργανισμού Κοινωνικής Κατοικίας. Δεν πρέπει όμως να ξεχνούμε και τον πρωτογενή τομέα που στις μέρες με βρίσκεται σε απόλυτο αδιέξοδο. Απαιτείται μείωση του κόστους παραγωγής για τους αγρότες και κατώτατες εγγυημένες τιμές στα προϊόντα.
Η ίδια η λογική αυτών των μέτρων παραπέμπει και στην ανάγκη περαιτέρω κινήσεων που θα διασφαλίσουν την αναγκαία παραγωγική αναδιάρθρωση –κάτι που δεν πρόκειται ποτέ να πραγματοποιήσουν οι κερδοσκόποι του ιδιωτικού τομέα (φανταστείτε ότι δεν το κάνουν ούτε στη Γερμανία που παρακμάζει, πόσο μάλλον στην Ελλάδα). Χρειάζεται λοιπόν βαριά φορολογία στο κεφάλαιο και ανάκτηση του δημόσιου χαρακτήρα όχι μόνο της Υγείας και της Παιδείας, αλλά και των ιδιωτικοποιημένων επιχειρήσεων, καθώς και των υποδομών στρατηγικής σημασίας όπως και του τραπεζικού συστήματος. Το πρόγραμμά μας έχει και πολλούς άλλους τομείς, λόγου χάρη σε σχέση με τα δικαιώματα ΛΟΑΤΚΙ και γυναικών, την εξωτερική πολιτική, την προστασία του περιβάλλοντος κ.α.. Είναι ένα πρόγραμμα ταυτόχρονα διεκδίκησης και κοινωνικής-πολιτικής ανατροπής. Είναι μόνο με τέτοιες ρήξεις που μπορεί να προέλθει και ουσιαστική δημοκρατία.
• Πώς θα μπορούσε να καταστεί δυνατή η ανατροπή στην Ε.Ε., που έχετε αναφέρει ως στόχο, και η ανατροπή της τάσης απίσχνανσης της δημοκρατίας, όταν η πρόσβαση στα κέντρα λήψεων αποφάσεών της παραμένει περιορισμένη;
Έχω ήδη υπαινιχθεί ότι οι κοινωνικοί αγώνες που απαιτούνται για να επέλθουν αλλαγές σε διεθνές επίπεδο ξεκινούν πάντοτε σε εθνική κλίμακα (κάποτε και σε τοπική). Η ελκτική δύναμη που αποκτά μια επιτυχημένη κοινωνική διεκδίκηση είναι τεράστια, όπως τεράστια είναι και η γεωγραφική της εμβέλεια. Και επιτρέψτε μου να θυμίσω ότι ο βασικός λόγος που η τρόικα επιδίωκε με τέτοια επιμονή τη συντριβή του ελληνικού σκιρτήματος του 2015 ήταν ακριβώς η κατανόηση αυτής της πραγματικότητας: αν η λιτότητα έσπαγε στην Ελλάδα οι συνέπειες θα ήταν αλυσιδωτές. Πρόκειται άλλωστε για κάτι που απηχεί την ιστορία της Αριστεράς (αυτό είναι και το ουσιαστικό νόημα του διεθνισμού), κάτι επίσης που η –από πολλού διεθνοποιημένη– ολιγαρχία γνωρίζει πάρα πολύ καλά.
Με μια φράση, λοιπόν, η ανατροπή στην ΕΕ δεν θα έρθει μέσα από διαπραγματεύσεις στο εσωτερικό των αεροστεγώς αδιαφανών θεσμών της (πρόκειται για κολοσσιαία αυταπάτη), αλλά μέσα από μεγάλους διεκδικητικούς αγώνες που θα αναληφθούν εθνικά. Η συστηματική αποκάλυψη της αντιδραστικότητας της ΕΕ μπορεί να λειτουργήσει ως πόρος και εφαλτήριο για τέτοιους ακριβώς αγώνες –και αυτό είναι το νόημα της ψήφου στην Ενωτική Πρωτοβουλία ΜέΡΑ25 Ι Ανατρεπτική-Οικολογική Αριστερά.
Μου δίνετε όμως την ευκαιρία να πω και κάτι ακόμα: ότι όποιος πολιτικός σχηματισμός υπόσχεται «βελτιώσεις» και ενδοθεσμικές «μεταρρυθμίσεις» είτε προβαίνει σε εμπρόθετη πολιτική εξαπάτηση είτε είναι απλώς ανόητος. Φαντάζομαι ότι τις περισσότερες φορές πρόκειται για το πρώτο.
• Η ενωτική πρωτοβουλία ΜέΡΑ25 | Ανατρεπτική Οικολογική Αριστερά είναι μια εκλογική συμμαχία για τις ευρωεκλογές. Θεωρείτε εφικτή μετεκλογικά τη συστράτευση δυνάμεων από τον πολυδιασπασμένο χώρο της Αριστεράς;
Πρόκειται θα έλεγα για τη μεγάλη πρόκληση των καιρών. Η πολιτική ανεπάρκεια και η υποταγή του ΣΥΡΙΖΑ και των παραφυάδων του έριξαν –και εξακολουθούν να ρίχνουν– βαριά σκιά στην κοινωνία. Το βλέπουμε στα τεράστια ποσοστά της αποχής, το βλέπουμε και στον ανορθολογισμό που εκθρέφει την ακροδεξιά. Όμως θα κάναμε λάθος αν υποστασιοποιούσαμε αυτήν την πραγματικότητα. Δεν πρέπει να την παραβλέπουμε, δεν πρέπει όμως και να θεωρούμε ότι η κοινωνία βρίσκεται σε παραλυτικό τέλμα: δείτε τις πρόσφατες κινητοποιήσεις της νεολαίας για να αναφέρω ένα μόνο από τα πολλά παραδείγματα. Συμπυκνώνω συχνά αυτή τη διαπίστωση με τη φράση ότι το πρόβλημα που αντιμετωπίζουμε δεν είναι κοινωνικό, είναι πολιτικό –που θα πει ότι η αντιδραστική δεξιά που σήμερα δείχνει να κυριαρχεί είναι ένας γίγαντας με πήλινα πόδια: η επιβολή της εδράζεται αφενός στην εξακολουθητική παρουσία ΣΥΡΙΖΑ και παραφυάδων -που εμείς σκωπτικά και μετά λόγου γνώσεως αποκαλούμε «μετα-ΠΑΣΟΚ»- που αντιποιήθηκαν και εξέθεσαν το όνομα και τα σύμβολα της Αριστεράς και αφετέρου –που και εν προκειμένω μας αφορά– στην αδυναμία της ανατρεπτικής –δηλαδή της πραγματικής– Αριστεράς να δημιουργήσει ένα ορατό πολιτικό μέτωπο ικανό να λειτουργήσει ως πόλος αμφισβήτησης.
Η συγκρότηση ενός τέτοιου πόλου μπορεί να έχει καταλυτικές συνέπειες πυκνώνοντας και επιταχύνοντας τον πολιτικό χρόνο με τρόπους που, ενώ σήμερα μπορεί και να μην μπορούμε να φανταστούμε, έχουν αρκετά ιστορικά προηγούμενα. Μετά την καταστρεπτική εμπειρία ΣΥΡΙΖΑ, το εγχείρημα δεν είναι βέβαια εύκολο. Κινηματικές οργανώσεις, πολλοί ανένταχτοι αγωνιστές αλλά και μεγάλα τμήματα της νεολαίας το αντιμετωπίζουν με εύλογη δυσπιστία: απαιτούν εγγυήσεις δημοκρατικής εσωτερικής λειτουργίας, απαιτούν εντιμότητα και συνέπεια. Η πρωτοβουλία μας το κατανοεί και είναι πάντοτε ανοιχτή σε συγκροτημένο διάλογο και προτάσεις. Καθώς η συζήτηση με τον κινηματικό χώρο και η αναζήτηση των προϋποθέσεων για τη συγκρότηση μιας μαζικής ανατρεπτικής Αριστεράς γίνεται διαρκώς (ακόμα και αυτήν την ώρα που μιλάμε), ασφαλώς και θα συνεχίσει μετά τις εκλογές. Θεωρούμε πάντως ότι αυτή η συστράτευση για την οποία μιλάτε είναι μονόδρομος –πρέπει όλες και όλοι να αναλάβουμε τις ευθύνες μας ώστε να πετύχει.
• Ποιοι παράγοντες εκτιμάτε πως θα μπορούσαν να συμβάλλουν στη μαζικοποίηση των αγώνων από τα κάτω, σε μια εποχή κινηματικής ύφεσης, αν εξαιρέσουμε ορισμένες εκλάμψεις.
Έχω με διάφορες ευκαιρίες (τόσο πρόσφατα όσο και πιο παλιά) τονίσει κάτι που, ενώ είναι απλό, συχνά διαφεύγει την προσοχή μας: ότι η Αριστερά ήρθε στο προσκήνιο της ιστορίας όχι προτάσσοντας την αύξηση των εκλογικών της ποσοστών (αυτή είναι η πλάνη του «κυβερνητισμού») αλλά για να πολιτικοποιήσει τα αιτήματα της εργατικής τάξης που πολύ καλά κάνουμε σήμερα και την προσεγγίζουμε διευρυμένα –περιλαμβάνει, λόγου χάρη, το πρεκαριάτο, τους μετανάστες, τους αποκλεισμένους κ.α. Τι περιλαμβάνει όμως αυτή η «πολιτικοποίηση»; Περιλαμβάνει, πριν και πάνω απ’ όλα, την κατάθεση ποιοτικών μεταβατικών αιτημάτων –αιτημάτων, δηλαδή, που, ενώ μπορούν να κερδηθούν στον εδώ και τώρα χρόνο, αφενός εμψυχώνουν στους υποτελείς και αφετέρου τους δείχνουν πώς και γιατί χρειάζονται περαιτέρω ρήξεις. Σε κάθε περίπτωση, είναι αυτές οι επιτυχίες που οδηγούν σε αυξημένα ποσοστά, όχι το αντίθετο.
Όμως για να εμπνεύσει η πολιτική Αριστερά πρέπει να βοηθήσει τους κοινωνικούς αγώνες που ξεσπούν να νικήσουν –χρειάζεται δηλαδή και ένα καλά –στρατηγικά– επεξεργασμένο πρόγραμμα πάλης που θα προωθεί το συντονισμό και την κλιμάκωση αυτών των αγώνων. Είναι μια συζήτηση που σπάνια κάνουμε στις μέρες μας και υπεύθυνη γι’ αυτό είναι η εμπειρία από τις πρακτικές των γραφειοκρατικοποιημένων συνδικαλιστικών οργανώσεων και των κατ’ όνομα αριστερών κομμάτων, που αντί με την παρέμβασή τους να βοηθήσουν τα κινήματα, κάνουν συνήθως το ακριβώς αντίθετο: περιορίζουν την δυναμική τους οδηγώντας τις διεκδικήσεις σε ύφεση και ήττα. Αυτό είναι το νόημα του όρου «καπέλωμα», και πολύ καλά κάνουν τα κινήματα και θέλουν να διατηρούν την αυτονομία τους. Όμως αυτό δεν απαλλάσσει την πραγματική Αριστερά από το καθήκον να παρεμβαίνει, όχι βέβαια επιβάλλοντας, αλλά προτείνοντας στα κινήματα τρόπους συντονισμού και κλιμάκωσης. Αν δεν το κάνει, ελλοχεύει πάντα ο κίνδυνος της κόπωσης και της κινηματικής ύφεσης – είναι και αυτό κάτι που οι κυρίαρχοι το γνωρίζουν πολύ καλά: δείτε πόσο στρατηγικά χρησιμοποιούν πότε το μαστίγιο και πότε το καρότο. Το έκαναν στις κινητοποιήσεις που ακολούθησαν το έγκλημα των Τεμπών, το έκαναν και πρόσφατα με φοιτητές, με υγειονομικούς και αγρότες –και όποιος έχει έστω μικρή αντίληψη της ιστορικής διαδρομής του εργατικού κινήματος εύκολα διαπιστώνει ότι το κάνουν πάντα. Το θέμα είναι τι κάνει η πραγματική Αριστερά. Είναι φανερό πως η απάντηση πάντως στο καπέλωμα δεν μπορεί να είναι ότι η κάθεται στην άκρη και δεν προτείνει τίποτα για το πώς θα διεξαχθούν οι αγώνες. Θεωρώ ότι πρόκειται για κρίσιμη διάσταση που συνομιλεί και με το καθαυτό πολιτικό περιεχόμενο για το οποίο μιλούσαμε πριν.
Είναι πάντως βέβαιο ότι νέοι μεγάλοι κοινωνικοί αγώνες θα ξεσπάσουν – το σύστημα δεν μπορεί να σταθεροποιηθεί, καμώνεται πως λύνει ένα πρόβλημα και στη θέση του εμφανίζονται δεκάδες. Το θέμα είναι οι αγώνες αυτοί να νικήσουν –αυτό είναι η μεγάλη πρόκληση, και είναι ολότελα εφικτό.
Πηγή: Εφημερίδα των Συντακτών
Θέλεις να μαθαίνεις για τις δράσεις του ΜεΡΑ25; Γράψου εδώ.
