Το συστηματικά προβαλλόμενο σχήμα της πολύπλοκης και μυστηριώδους οικονομικής «επιστήμης», όπου οι οικονομολόγοι τρέχουν πίσω από τα «φαινόμενα» προσπαθώντας εναγωνίως να τα εξηγήσουν με πομπώδεις φράσεις και ανυπόστατα αξιώματα βασισμένα σε εξωπραγματικές, ceteris paribus, προϋποθέσεις, είναι μια απάτη ολκής, είναι σκέτος τσαρλατανισμός. Η πλειοψηφία των δημοσιολογούντων οικονομολόγων είναι είτε αφελείς απολογητές στην καλύτερη των περιπτώσεων ή φτηνοί προπαγανδιστές – έμμισθοι πιστοί κάποιου δόγματος, στη συνηθέστερη.

Οικονομικά φαινόμενα όντως συμβαίνουν, αλλά είναι αποτελέσματα ανθρώπινων ενεργειών. Το καπιταλιστικό οικονομικό σύστημα ας πούμε είναι κερδοκεντρικό, η όποια ευημερία των ανθρώπων έρχεται ως παράγωγο της ευημερίας του κεφαλαίου. Το σχήμα δηλαδή είναι πρώτα το κεφάλαιο – μετά ο άνθρωπος. Άλλωστε αυτός είναι ουσιαστικά και ο ορισμός του όρου «ανταγωνιστικότητα», όρος ο οποίος παρουσιάζεται σαν φυσικός νόμος απο την οικονομική επιστήμη (οικονομικά της προσφοράς ουσιαστικά, μια οικονομική θεωρία που αναπτύχθηκε απόλυτα ως απολογητική της αδηφαγίας του κεφαλαίου) και όχι ως συνέπεια της μεταφοράς του κέντρου λήψης αποφάσεων απο την δημοκρατία στις αγορές.

Μέσα στον αδυσώπητο ανταγωνισμό για την μεγιστοποίηση των αποδόσεων του κεφαλαίου, πυροδοτούνται διάφορα φαινόμενα: από κρίση έλλειψης τροφίμων σε χώρες του τρίτου κόσμου επειδή λόγου χάρη έχουν δεσμευθεί με παράγωγα συμβόλαια futures εκατομμύρια τόνοι αμυλούχων γεωργικών προϊόντων για βιοκαύσιμα και όχι για βρώση, μέχρι παγκόσμιες οικονομικές κρίσεις, τέκνα της «χρηματο-οικονομικής μηχανικής και καινοτομίας», που καταβαραθρώνουν το επίπεδο διαβίωσης σχεδόν ολόκληρης της ανθρωπότητας.

Θεωρητικές «αντικειμενικότητες» . Μια βασική, που συναντάμε τόσο τους πατέρες της πολιτικής οικονομίας Άνταμ Σμιθ και Ντέιβιντ Ρικάρντο όσο και στον Μαρξ αλλά και εμμέσως στο μοντέλο του πλήρους ανταγωνισμού*, το μοντέλο αγοράς δηλαδή που δικαιώνει θεωρητικά την ανταγωνιστική οικονομία ως εκείνη που κατανέμει βέλτιστα τους πόρους, είναι πως την ανταλλακτική, συγκριτική, αξία των εμπορευμάτων την ορίζει η ενσωματωμένη σε αυτά εργατική δύναμη, ή με μια πιο γενική προσέγγιση, το κόστος παραγωγής. Επειδή όμως όπως αναφέραμε η οικονομία είναι ένα κλειστό κύκλωμα – ανθρώπινο κατασκεύασμα – στα ποιοτικά της μέρη, για να λειτουργήσει η θεωρητική αντικειμενικότητα, για να εμφανιστεί, πρέπει να είναι γνωστή στους δρώντες, στους συμμετέχοντες, να την έχουν αποδεχτεί και να την εφαρμόζουν κάθε φορά που δρουν οικονομικά, σε αντίθεση με τα φυσικά φαινόμενα όπου οι νόμοι που τα ορίζουν, οι φυσικοί νόμοι, λειτουργούν αυτούσια, φυσικά! Σε τελική ανάλυση δηλαδή είναι πολιτικό ζήτημα.

Εν κατακλείδι, η οικονομία λειτουργεί στα πλαίσια της αυτοεκπληρούμενης προφητείας: ό,τι πιστέψουν οι πολλοί θα γίνει. Η επιστημονικά έγκυρη επομένως ονομασία αυτού του φιλοσοφικού κλάδου, επειδή δεν είναι επιστήμη αλλά φιλοσοφία, είναι Πολιτική Οικονομία και όχι Οικονομική Επιστήμη. Δυστυχώς η συντριπτική πλειοψηφία των οικονομικά δρώντων, δηλαδή ημών, άγεται και φέρεται μη κατέχοντας το γεγονός του τεχνητού κι ελέγξιμου της οικονομίας από εμάς τους ίδιους. Αρκεί απλώς οι πολλοί να πιστέψουν αυτά που τους μεταδίδουν τα ΜΜΕ και οι προβαλλόμενες «αυθεντίες», συνήθως ημιμαθείς τσαρλατάνοι και φερέφωνα συμφερόντων, για να τεθούν οι βάσεις που θα εκπληρώσουν μελλοντικά την προφητεία προς την κατεύθυνση που ευνοεί τα αυτά συμφέροντα.

Ένα πρόσφατο παράδειγμα: τα φερέφωνα που αναφέρουμε προώθησαν την πραγμάτωση της αυτο-εκπληρούμενης προφητείας του bank run στην Ελλάδα πριν τις εκλογές του Ιανουαρίου 2015 και κατα τη διάρκεια της διαπραγμάτευσης του πρώτου εξαμήνου, γεγονός που υποβάθμισε δραματικά την καταθετική βάση του ελληνικού τραπεζικού συστήματος, καθιστώντας το απόλυτο έρμαιο της ΕΚΤ και της παρεχόμενης με το σταγονόμετρο ρευστότητας μέσω του μηχανισμού ELA, απλώς επειδή ο κόσμος έφαγε την τρομοκρατία των φερεφώνων και τράβηξε μαζικά καταθέσεις, κίνηση που δημιούργησε πρόβλημα στο τραπεζικό σύστημα, οδηγώντας τελικά στην πραγμάτωση του φόβου τους με την απίστευτα εκβιαστική επιβολή των Capital Controls απο την ΕΚΤ. Αντίθετα, αν σπείρει κάποιος τον πανικό αναφορικά με έναν επερχόμενο ισχυρό σεισμό στη Μεσσηνία, οι Μεσσήνιοι πράγματι θα πανικοβληθούν αλλά σεισμός δεν θα γίνει. Σπέρνοντας φήμες για bank run, και ειδικά αν ο ρόλος του εκφραστή της φήμης είναι θεσμικός (βλ. Κεντρικό Τραπεζίτη Στουρνάρα) ή έχει στάτους αυθεντίας, οι πιθανότητες να συμβεί όντως το bank run είναι τεράστιες.

Ο μέγιστος Αντόνιο Γκράμσι έλεγε πως όλο το παιχνίδι παίζεται γύρω από την ιδεολογική ηγεμονία. Εν προκειμένω το παιχνίδι είναι να πεισθούμε πως η οικονομία είναι κάτι σαν φυσική επιστήμη που οι άνθρωποι ερχόμαστε να θεραπεύσουμε τις συνέπειές της και όχι κάτι που ελέγχεται από μας. Ο έγκυρος όμως όρος είναι Πολιτική Οικονομία και όχι Οικονομική Επιστήμη.

Αλέξης Σμυρλής, Συντονιστής Πολιτικού Σχεδιασμού και Στρατηγικής ΜέΡΑ25

Θέλεις να μαθαίνεις για τις δράσεις του ΜεΡΑ25; Γράψου εδώ.