Ανοιχτές τεχνολογίες, ομότιμη παραγωγή, (ψηφιακά) κοινά: η προσέγγιση του ΜέΡΑ25

Ανακοινώσεις ΜέΡΑ25
01 Απρ, 2022

Ο Πολιτικός Σχεδιασμός του ΜέΡΑ25 εξετάζει τις Ανοιχτές Τεχνολογίες, την ομότιμη παραγωγή (peer-to-peer | P2P) και τα ψηφιακά κοινά (digital commons) ως εργαλεία απολύτως απαραίτητα και άμεσα εφαρμόσιμα για τη μετάβαση σε μια βιώσιμη συνθήκη, τόσο για την Ελλάδα όσο και διεθνώς, προς ωφέλεια των πολιτών. Παράλληλα, έχουμε επίγνωση πως αυτά τα απαραίτητα εργαλεία δεν επαρκούν από μόνα τους για τη μετάβαση στη βιώσιμη συνθήκη που επιθυμούμε και χρειαζόμαστε. Δηλαδή, αποτελούν συνθήκες αναγκαίες, αλλά όχι αφ’ εαυτών τους ικανές για μια συνολικότερη απελευθέρωση — δεν την επιφέρουν αυτομάτως, όπως ανέλυσε σε πρόσφατη συζήτηση του Κέντρου Μετακαπιταλιστικού Πολιτισμού ο Γραμματέας του ΜέΡΑ25 Γιάνης Βαρουφάκης. Ως αναγκαίες και απαραίτητες συνθήκες με στοιχεία άμεσα εφαρμόσιμα, σημειώνουμε αφετηριακά τα εξής:

Οι προτάσεις που έχει διαμορφώσει και μας έχει απευθύνει ο Οργανισμός Ανοιχτών Τεχνολογιών (ΕΕΛΛΑΚ) αποτελούν μια σαφή αφετηριακή βάση συζήτησης για όσα κατ’ αρχάς ελάχιστα επείγει να γίνουν (ή, σε κάποιες περιπτώσεις, απλώς να εφαρμοστούν αν και έχουν ήδη νομοθετηθεί) στο πεδίο των Ανοιχτών Τεχνολογιών. Ένα «ορεκτικό».

Αφετηριακά, ως προς όσα έχουν ήδη νομοθετηθεί αλλά δεν εφαρμόζονται (!), αναφερόμαστε μεταξύ άλλων στην (1) ουσιαστική εφαρμογή του ν. 4048/2012 για τη ρυθμιστική διακυβέρνηση: «Αρχές, Μέσα και Διαδικασίες για την Καλή Νομοθέτηση», που καταπατείται ενθουσιωδώς επί δεκαετία, μεταξύ άλλων με υπερπληθώρα Προτάσεων Νομοθετικού Περιεχομένου όπως τις γνωρίσαμε όχι μόνο στην πρώτη δεκαετία των μνημονίων, (2) στην ενίσχυση και εφαρμογή του νομοθετικού πλαισίου για την ηλεκτρονική διακυβέρνηση (ν. 3979/2011) και υλοποίηση των δεσμεύσεων που έχει αναλάβει η Ελλάδα στο πλαίσιο της πρωτοβουλίας για την Ανοιχτή Διακυβέρνηση (Open Government Partnership), (3) στην εφαρμογή του νόμου για τα ανοιχτά δεδομένα (Ν. 4305/2014) και του άρθρου 58 του ν. 4178/2013 που αφορά τα γεωχωρικά δεδομένα, (4) στην ενίσχυση της Διαύγειας (ν. 3861/2010) με την υλοποίηση του νομοθετικού πλαισίου και την κατάργηση των εξαιρέσεων, (5) στην ενίσχυση της κοινοβουλευτικής διαφάνειας και την αναβάθμιση των εργαλείων δημοσιότητας, λογοδοσίας και κοινωνικού ελέγχου της νομοθετικής εξουσίας, μεταξύ άλλων.

Όμως αναφερόμαστε και στις προτάσεις της ΕΕΛΛΑΚ για (6) λήψη μέτρων για την ενθάρρυνση της υιοθέτησης ανοιχτού λογισμικού και ανοιχτών τεχνολογιών στο δημόσιο και ιδιωτικό τομέα, (7) σύστημα παρακολούθησης και ελέγχου κυβερνητικού έργου, (8) ενσωμάτωση της διδασκαλίας των ανοιχτών τεχνολογιών σε όλα τα επίπεδα της εκπαίδευσης, (9) κατάρτιση και εφαρμογή ενός ολοκληρωμένου οδικού χάρτη για την Ανοιχτή Επιστήμη. Η δε υιοθέτηση ανοιχτού λογισμικού στον δημόσιο τομέα θα μπορούσε κάλλιστα να νομοθετηθεί ως υποχρεωτική όταν τα εργαλεία υφίστανται ήδη και λειτουργούν όπως πρέπει — αντί της καταβολής υπέρογκων ποσών από τα χρήματα των φορολογουμένων σε εταιρείες όπως η Microsoft.

Όλα τα παραπάνω, όμως, αποτελούν το (απαραίτητο) ορεκτικό.

Ως προς το «κυρίως πιάτο», ο Πολιτικός Σχεδιασμός του ΜέΡΑ25 εστιάζει στην ανάγκη για χαρτογράφηση της γνωσιακής (πνευματικής) περιουσίας του δημοσίου — ούτως ώστε να γνωρίζουμε τι ανήκει στο δημόσιο και πώς αυτή η αξία μπορεί να ανοίξει θεσμοθετημένα (π.χ. με άδειες Creative Commons, Γενική Άδεια Δημόσιας Χρήσης GPL) για χρήση από τους πολίτες, τόσο στο Δημόσιο και στον χώρο της παιδείας όσο και στον ιδιωτικό τομέα (μαθητές/τριες, επιχειρήσεις κ.α.).

Πέρα από τα αμιγώς νομοθετικά ζητήματα, η στήριξη των φορέων κοινωνικής και αλληλέγγυας οικονομίας (π.χ. ΚοινΣεπ, ενεργειακές κοινότητες) αποτελεί απαραίτητο στάδιο και γέφυρα ούτως ώστε από τον κατ’ αρχήν και θεσμικό εναγκαλισμό των ανοιχτών τεχνολογιών να προχωρήσουμε, μεταξύ άλλων, στην ευρύτερη και παραγωγική τους χρήση από τα κάτω. (Παράδειγμα προτάσεων προς αυτήν την κατεύθυνση σε τοπικό επίπεδο αποτελούν τα οκτώ σημεία της πρωτοβουλίας «Open Tech Park | πολίτες για την ανοιχτή τεχνολογία» στην Ήπειρο.)

Ακόμα περαιτέρω, όμως, ένα βήμα στο οποίο προσανατολιζόμαστε σε διαβούλευση με την κοινωνία και τους φορείς είναι η νομική υπόσταση των κοινών (commons), η οποία επί της ουσίας αποτελεί εκκρεμές και ανεπίλυτο ζήτημα. Το παράδειγμα της Ιταλίας αποτελεί μια πρώτη, αφετηριακή «γεύση» για το πώς θα μπορούσε να γίνει κάτι τέτοιο, με τεράστια περιθώρια περαιτέρω βελτίωσης. Μια ριζοσπαστική πρόταση προς συζήτηση θα περιελάμβανε την ενσωμάτωσή τους στο ελληνικό Σύνταγμα.

Όλα αυτά προϋποθέτουν μια εξ υπαρχής συζήτηση για τη φύση και το περιεχόμενο της πνευματικής ιδιοκτησίας σε ζητήματα παραγωγής, πατεντών, λογισμικού/software και hardware, δυνητικών νέων αδειών βασισμένων σε υπάρχουσες άδειες κοινών αλλά και άδειες προσαρμοσμένες στην ιδιαιτερότητα της ελληνικής περίπτωσης: της διατύπωση μιας πρότασης για τη νέα πνευματική ιδιοκτησία, όπως θα προκύψει από θεσμούς προτεινόμενους από το ΜέΡΑ25 όπως τα ΔΙΑΣΚΕΠ — τα Διαβουλευτικά Συμβούλια Κληρωτών και Εκλεγμένων Πολιτών.

Ακόμα παραπέρα, μέρος μιας πλήρους συζήτησης για αυτήν την ατζέντα και τα έμπρακτα συμπαρομαρτούντα της θα μπορούσε να αποτελεί η δημιουργία ενός αντιΤΑΙΠΕΔ: ενός Παρατηρητηρίου των Κοινών. Αντί για την ιδιωτικοποίηση δημοσίων πόρων α λα ΤΑΙΠΕΔ, το Παρατηρητήριο θα πρότεινε, με την αντίστοιχη και αρμόζουσα τεχνοοικονομική μελέτη, το πώς θα μπορούσε ο πόρος αυτός να παραμείνει δημόσιος. Απέναντι στις ιδιωτικοποιήσεις ή τη μαγική φόρμουλα των κυβερνώντων, τα ΣΔΙΤ (συμπράξεις δημοσίου και ιδιωτικού τομέα, public-private partnerships), μπορεί να ανορθωθεί, μεταξύ άλλων, η σύμπραξη των κοινών με το δημόσιο και τον ιδιωτικό τομέα από τα κάτω, σε πλήρως αντεστραμμένη λογική από τη μνημονιακή πεπατημένη αλλά και την εγγενή λογική του νεοφιλελευθερισμού.

Η ατζέντα είναι δυνητικά ανεξάντλητη, όπως είναι και οι προοπτικές της. Το ΜέΡΑ25 φιλοδοξεί να βρεθεί στο επίκεντρο αυτής της συζήτησης, επιστρατεύοντας τα (αναγκαία, αλλά όχι από μόνα τους ικανά) εργαλεία στο πλαίσιο της ευρύτερης στοχοθεσίας συνολικότερης ανατροπής μιας παρασιτικά μη-βιώσιμης τάξης όπως η σημερινή. Η συζήτηση συνεχίζεται, με στόχο τη διαμόρφωση συγκεκριμένων πολιτικών και νομοθετικών πρωτοβουλιών προς την κατεύθυνση της αξιοποίησης εργαλείων που ήδη έχουν διαμορφωθεί και δύνανται να διαμορφωθούν περαιτέρω.

Πολιτικός Σχεδιασμός ΜέΡΑ25

Θέλεις να μαθαίνεις για τις δράσεις του ΜεΡΑ25; Γράψου εδώ.

Μετάβαση στο περιεχόμενο